Η κρίση θα φέρει αλλαγή πολιτικής στα σύνορα και στο μεταναστευτικό

του κ. Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.

Η προσφυγική κρίση είναι πλέον σίγουρο ότι θα αλλάξει πολλές καταστάσεις στην ΕΕ, και τα επόμενα χρόνια θα ζήσουμε μια νέα ΕΕ. Είναι πλέον σαφές ότι τα εσωτερικά σύνορα της ΕΕ δεν μπορούν να λειτουργήσουν όπως γνωρίζαμε, χωρίς μια κοινή μεταναστευτική πολιτική καθώς επίσης και χωρίς την κοινή ευθύνη ελέγχων και εγγύησης της ασφάλειας των εξωτερικών
συνόρων με έμφαση τα θαλάσσια σύνορα. Η σημερινή κρίση οφείλεται κατά κύριο λόγο στους πολέμους στη Συρία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ και την Λιβύη, αλλά μας δείχνει ταυτόχρονα και την αδυναμία της ΕΕ στην ιδιοτέλεια των πολιτικών των κρατών μελών της.
Πιο ευάλωτα σύνορα της ΕΕ είναι τα θαλάσσια σύνορα της Ιταλίας και της Ελλάδας, και η συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων και των μεταναστών μπαίνουν στην ΕΕ μέσω αυτής της οδού. Σημειώστε εδώ ότι είναι ελαχίστη έως ανύπαρκτη η αλληλεγγύη της ΕΕ στην εξασφάλιση αυτών των συνόρων, έτσι όπως θα περίμενε κανείς.
Συνολικά, έχει δημιουργηθεί μια χαοτική κατάσταση, και κατά πάσα πιθανότητα, πιστεύω ότι θα οδηγήσει σε μια αλλαγή στις πολιτικές των συνόρων και μετανάστευσης της ΕΕ. Η αλλαγή μπορεί να είναι θετική, αφού  η κρίση θα μπορούσε να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να επενδύσουν στον τομέα των εξωτερικών συνόρων και τη δημιουργία μιας πραγματικά κοινής πολιτικής ευρωπαϊκής ασφάλειας. Αλλά θα μπορούσε να είναι επίσης αρνητική, καθώς η κρίση έχει ήδη δημιουργήσει την τάση αναστολής της συμφωνίας του Σένγκεν με αποτέλεσμα να εκτελούνται εκ νέου έλεγχοι της ΕΕ στα εσωτερικά της σύνορα. Σε αυτό το σημείο, δεν είναι δυνατό να προβλέψουμε ποια από αυτές τις δύο γραμμές, θα ακολουθήσει η ΕΕ.
Μέχρι στιγμής το σύστημα των ποσοστώσεων που οι υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ συμφώνησαν στις 22 Σεπτεμβρίου για την μετεγκατάσταση 120.000 προσφύγων σε όλη την Ευρώπη είναι ένα πρώτο θετικό βήμα. Όμως, η ΕΕ πρέπει επίσης να μεταρρυθμίσει την πολιτική ασύλου, που σήμερα βασίζεται στην αρχή ότι το κράτος μέλος μέσω του οποίου ο αιτών άσυλο εισέρχεται για πρώτη φορά στην ΕΕ είναι υπεύθυνο για την επεξεργασία των στοιχείων του ατόμου (Δουβλίνο 2). Επίσης πρέπει να δημιουργηθούν ασφαλή κέντα υποδοχής και καταγραφής κοντά στα σύνορα της Συρίας με σκοπό να απαλλαγούμε από τα δίκτυα των διακινητών λαθρεμπόρων ανθρώπων.
Ένα άλλο σοβαρό θέμα είναι ότι η διάσταση της εξωτερικής πολιτικής της παρούσας κρίσης έχει αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό. Οι ηγέτες της Ευρώπης επικεντρώθηκαν υπερβολικά στην αντιμετώπιση των  συμπτωμάτων, των μεγάλων ροών των μεταναστών και των προσφύγων που έρχονται στην Ευρώπη, παρά με την καταπολέμηση των αιτίων. Μια λύση εκτιμάται ότι βρίσκεται σίγουρα στη βοήθεια για τη δημιουργία συνθηκών που θα αποτρέπουν τους ανθρώπους από τη φυγή προς την Ευρώπη. Εάν οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποτύχουν να αφιερώσουν χρόνο και σοβαρή δουλειά με διπλωματία αλλά και πόρους για να βοηθήσουν να μπει ένα τέλος στο συριακό εμφύλιο πόλεμο ή να φέρουν κάποια σταθερότητα στη Λιβύη, οι άνθρωποι θα συνεχίσουν να αναζητήσουν την ασφάλεια ή την ευκαιρία στην Ευρώπη.
Γι’ αυτό πιστεύω ότι η ΕΕ δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνεργαστεί με τη Ρωσία για τη Συρία. Ως ένας από τους κύριους υποστηρικτές του προέδρου της Συρίας Μπασάρ Αλ-Άσαντ και μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η Μόσχα φαίνεται μάλλον πρόθυμη να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε διπλωματική διαδικασία.
Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Δύση και η Ρωσία έχουν θέσει στη σκακιέρα της στρατηγικής διαφορετικούς αντικειμενικούς σκοπούς. Η Δύση έχει συστηματικά, αλλά αναποτελεσματικά προσπαθήσει να ανατρέψει τον Άσαντ αλλά και το καθεστώς του, ενώ η Ρωσία τον έχει υπερασπιστεί, σταθερά και θα λέγαμε μάλιστα με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα.
Σήμερα, η Ρωσία εκτιμάται ότι σκοπεύει να συνεργαστεί με την ΕΕ για την επίλυση της συριακής κρίσης. Εκτός εάν είναι απλά ένα τέχνασμα που δείχνει ότι επιθυμεί να διαταράξει τις σχέσεις των Δυτικών θέτοντας το δίλλημα περί ανακούφισης της επιβολής κυρώσεων σε σχέση με τη συναίνεση της ΕΕ στη διατήρηση του status quo στη διχασμένη Ουκρανία. Έτσι η ΕΕ έχει εγκλωβιστεί γιατί εάν η Δύση αρνηθεί τη Ρωσική συνεργασία, δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε εάν δούμε ακόμη περισσότερους πρόσφυγες από τη Συρία ή την Ουκρανία, σύντομα στο κατώφλι μας.