Λιτότητα στην Ελλάδα, ανάπτυξη στην Ε.Ε.;

Νίκος Ξυδάκης

H δυσμενής κατάληξη της διαπραγμάτευσης με την τρόικα στο Παρίσι σηματοδοτεί μια καμπή στις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Η άτεγκτη στάση των δανειστών δεν είναι καινοφανής, τέτοια ήταν από την αρχή. Ελαστικότητα έδειξαν μόνο όταν ήθελαν να προβάλουν το πρόγραμμά τους ως επιτυχημένο. Ακόμη κι όταν το ΔΝΤ ομολογούσε ότι οι θεμελιώδεις παραδοχές του ήταν αυθαίρετες και εσφαλμένες, ακόμη κι όταν όλες οι προβλέψεις της τρόικας από το 2011 και εφεξής απεδείχθησαν λανθασμένες, ποτέ δεν
ετέθη ζήτημα για αλλαγή στη στρατηγική του προγράμματος.

Εντούτοις, την τελευταία τριετία, καθώς καθίσταται φανερό ότι το ελληνικό πρόβλημα είναι ένα μόνο μέρος του ευρωπαϊκού προβλήματος, με κάποια επιπλέον δικά του χαρακτηριστικά, από πολλούς αναλυτές και πολιτικούς άνδρες στην Ευρώπη ακούστηκαν σοβαρές απόψεις για ριζικά διαφορετικές προσεγγίσεις του ελληνικού και ευρωπαϊκού προβλήματος. Μία από αυτές, η πιο κεντρική και με πρακτικό βάρος, συνοψίζεται στο ότι καμία χώρα, καμία κοινωνία και οικονομία δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν σε ταχεία και σκληρή δημοσιονομική λιτότητα με ταυτόχρονες ευρείας κλίμακας διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Το επανέλαβε πρόσφατα ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας, Γιόσκα Φίσερ, ο οποίος επανέλαβε και μιαν άλλη παράμετρο, που έως τώρα ελησμονείτο αλλά τώρα τίθεται ως επείγουσα: την ανάπτυξη. Σε μια δημόσια συζήτηση για τη σχέση της Γερμανίας με την Ευρώπη, ο Φίσερ είπε: «Είναι αφύσικο να κάνουμε ταυτόχρονα και τα δύο – και λιτότητα και δομικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό οδηγεί, όπως δείχνει η κατάσταση στην Ελλάδα, στο οικονομικό βάραθρο. Το σωστό θα ήταν οι μεταρρυθμίσεις να συνοδεύονται από ένα γενναίο πρόγραμμα ανάπτυξης».

Είναι το πρόγραμμα ανάπτυξης για το οποίο πολύ λίγο μιλάμε στην Ελλάδα, ενώ μιλάμε πολύ και παθιασμένα για το Μνημόνιο, το χρέος, τη λιτότητα – δικαιολογημένα βεβαίως, διότι οι περικοπές εισοδήματος, η υπερφορολόγηση και η ανεργία αλλάζουν άμεσα και δραματικά τη ζωή. Ομως έχουμε αντιληφθεί πια ότι για να βγούμε από το δαιμονικό σπιράλ ύφεσης-ανεργίας-αποεπένδυσης-αποπληθωρισμού, η χώρα χρειάζεται απεγνωσμένα ένα χρηματοδοτικό και αναπτυξιακό σοκ, για να ξαναρχίσει να παράγονται πλούτος και θέσεις εργασίας.

Αυτό το πρόγραμμα ανάπτυξης εξήγγειλε προχθές ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ. Με πανευρωπαϊκή απεύθυνση βεβαίως, εφόσον και ο σκληρός πυρήνας της Ευρωζώνης βρίσκεται πλέον σε τροχιά ύφεσης και αποπληθωρισμού. Ο τραυματισμένος, λόγω των LuxLeaks, πρώην πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου ανακοίνωσε την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕFSI), με προίκα 315 δισ. ευρώ. Πρόκειται για μια κίνηση στρατηγικού χαρακτήρα, η οποία σε συνδυασμό με τις ήδη εφαρμοζόμενες πρακτικές ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, μπορεί να ανασχέσει τη βύθιση της Ευρώπης στη στασιμότητα και την ύφεση.

Μία παρατήρηση. Κατ’ αρχάς, η προίκα του ΕFSI δεν είναι 315 δισ., είναι 21 δισ. ευρώ, τόσα θα αντληθούν από υπάρχοντες κοινοτικούς λογαριασμούς. Τα 315 δισ. προκύπτουν υπολογίζοντας μια μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων της τάξεως του 15:1, η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί υπεραισιόδοξη έως εξωπραγματική, αν αναλογιστούμε ότι η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων προκαλεί για τα δικά της κεφάλαια μοχλεύσεις της τάξεως 3:1. Η ΕτΕ θα είναι ο φορέας επιλογής και αξιολόγησης των επενδυτικών σχεδίων, που θα υποβάλλονται στο ΕFSI.

Ακόμη κι έτσι όμως, ανοίγεται ένας δρόμος για ανάκαμψη της Ευρώπης. Αναγνωρίζεται η ανάγκη για χρηματοδότηση της ανάπτυξης και θεσπίζονται θεσμικά εργαλεία, άρα αναγνωρίζεται και η ανάγκη για αποκόλληση από τον μονόδρομο της λιτότητας. Το ερώτημα είναι αν στην Ελλάδα θα δοθεί ο χρόνος, για να επωφεληθεί από την αργή, πλην υπαρκτή, ευρωπαϊκή στροφή...