Η Μυστική Ιστορία της Οικονομικής Κρίσης

Το σπουδαίο μυθιστόρημα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ «Χαμένες Ψευδαισθήσεις» τελειώνει με μία έκθεση της διαφοράς μεταξύ της «επίσημης ιστορίας», η οποία είναι «όλη ψέματα» και της «μυστικής ιστορίας» -δηλαδή της πραγματικής ιστορίας. Κάποτε ήταν δυνατόν να αποκρυφθούν οι σκανδαλώδεις αλήθειες της ιστορίας για πολύ καιρό –ακόμη και για πάντα. Όχι πια.

Πουθενά δεν είναι αυτό πιο προφανές από ό,τι στους απολογισμούς της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Η επίσημη ιστορία παρουσίασε την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες σα να έδρασαν συντονισμένα για τη διάσωση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος από την καταστροφή. Όμως, πρόσφατα δημοσιευμένα έγγραφα από συνεδριάσεις του 2008 της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Ανοικτής Αγοράς (FOMC), του βασικού οργάνου λήψης αποφάσεων της

Fed, αποκαλύπτουν ότι η Fed ουσιαστικά αναδύθηκε από την κρίση ως η κεντρική τράπεζα του πλανήτη, ενώ συνεχίζει να εξυπηρετεί κατά κύριο λόγο τα αμερικανικά συμφέροντα.

Οι πιο σημαντικές συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν στις 16 Σεπτεμβρίου και στις 28 Οκτωβρίου –στον απόηχο της κατάρρευσης της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας Lehman Brothers- και επικεντρώθηκαν στη δημιουργία των διμερών συμφωνιών ισοτιμιών-χρηματοοικονομικών αλλαγών με σκοπό την εξασφάλιση επαρκούς ρευστότητας. Οι Fed επέκτεινε πιστώσεις του δολαρίου σε μία ξένη τράπεζα με αντάλλαγμα το νόμισμά της, το οποίο η ξένη τράπεζα συμφωνούσε να αγοράσει πίσω μετά από ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα στην ίδια συναλλαγματική ισοτιμία, συν τους τόκους. Αυτό πρόσφερε στις κεντρικές τράπεζες –ειδικά σε αυτές στην Ευρώπη, οι οποίες αντιμετώπιζαν έλλειψη δολαρίων καθώς εγκατέλειπαν οι Αμερικανοί επενδυτές- τα δολάρια που χρειάζονταν για να δανείσουν στα προβληματικά εγχώρια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Πράγματι, η ΕΚΤ ήταν ανάμεσα στις πρώτες τράπεζες που κατέληξαν σε συμφωνία με τη Fed. Ακολούθησαν άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες προηγμένων χωρών, συμπεριλαμβανομένων της Εθνικής Τράπεζας της Ελβετίας, της Τράπεζας της Ιαπωνίας και της Τράπεζας του Καναδά. Κατά τη συνάντηση του Οκτωβρίου, τέσσερις σημαντικές αναδυόμενες οικονομίας από «διπλωματικής και οικονομικής άποψης» -το Μεξικό, η Βραζιλία, η Σιγκαπούρη και η Νότια Κορέα- πήραν μέρος στη δράση, με τη Fed να συμφωνεί στη σύναψη συμφωνιών swap αξίας 30 δισ. δολαρίων με καθεμία από τις κεντρικές τράπεζες. 

Αν και η Fed λειτούργησε ως ένα είδος παγκόσμιας κεντρικής τράπεζας, οι αποφάσεις της διαμορφώθηκαν, κατά κύριο λόγο, με βάση τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Καταρχάς, η Fed απέρριψε τις αιτήσεις ορισμένων χωρών –των οποίων τα ονόματα έχουν παραλειφθεί στα επίσημα πρακτικά- να ενταχθούν στο σύστημα swap. Το σημαντικότερο είναι ότι μπήκαν όρια στα swaps.

Η ουσία της λειτουργίας μίας κεντρικής τράπεζας ως δανειστή έσχατης ανάγκης ήταν ανέκαθεν η παροχή απεριόριστων πόρων. Επειδή δεν υπάρχει όριο στο ποσό των δολαρίων που μπορεί να δημιουργήσει η Fed, κανένας συμμετέχων στην αγορά δε μπορεί να πάρει κερδοσκοπική θέση εναντίον της. Αντιθέτως, το ΔΝΤ διαθέτει περιορισμένους πόρους, οι οποίοι παρέχονται από τις χώρες μέλη.

Ο αυξανόμενος διεθνής ρόλος της Fed από το 2008 αντικατοπτρίζει μία θεμελιώδη αλλαγή στην παγκόσμια νομισματική διακυβέρνηση. Το ΔΝΤ εμφανίστηκε σε μία εποχή όταν οι χώρες μετατρέπονταν συχνά σε θύματα των περιστασιακών υποθέσεων των τραπεζιτών της Νέας Υόρκης. Ένα παράδειγμα είναι η αξιολόγηση της JP Morgan κατά τη δεκαετία του 1920 ότι οι Γερμανοί ήταν «ουσιαστικά ένας λαός δεύτερης κατηγορίας». Το ΔΝΤ αποτέλεσε κρίσιμο χαρακτηριστικό της διεθνούς τάξης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το οποίο προοριζόταν να χρησιμεύσει ως ένας καθολικός μηχανισμός ασφαλείας –και όχι ως κάτι το οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να προωθήσει τα σύγχρονα διπλωματικά συμφέροντα.

Σήμερα, όπως καταδεικνύουν ξεκάθαρα τα έγγραφα της Fed, το ΔΝΤ έχει περιθωριοποιηθεί –αν μη τι άλλο λόγω της αναποτελεσματικής του διαδικασίας προώθησης πολιτικής. Πράγματι, στην αρχή της κρίσης, το ΔΝΤ είχε ήδη αρχίσει να συρρικνώνεται, θεωρώντας ότι η ζήτηση για τους πόρους του θα παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα επί μονίμου βάσης.

Το 2010, το ΔΝΤ έκανε μία προσπάθεια να «αναστηθεί», παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως κεντρικής σημασίας για την επίλυση της κρίσης του ευρώ –ξεκινώντας με το ρόλο του στη χρηματοδότηση της ελληνικής διάσωσης. Αλλά, σε αυτό το σημείο, αποκαλύπτεται και πάλι μία μυστική ιστορία –μία ιστορία που τονίζει το μέγεθος της διαστρέβλωσης της παγκόσμιας νομισματικής διακυβέρνησης.

Η αλήθεια είναι ότι μόνο οι ΗΠΑ και οι μαζικά υπερεκπροσωπούμενες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποστήριξαν το ελληνικό σχέδιο διάσωσης. Πράγματι, οι μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες εναντιώθηκαν σθεναρά στο σχέδιο, με τον Βραζιλιάνο αντιπρόσωπο να το χαρακτηρίζει «διάσωση των ιδιωτών κατόχων χρέους στην Ελλάδα, κυρίως των ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων». Ακόμα και ο Ελβετός αντιπρόσωπος καταδίκασε το μέτρο.

Καθώς οι φόβοι για μία ξαφνική κατάρρευση της ευρωζώνης έχουν δώσει τη θέση τους σε μία παρατεταμένη συζήτηση σχετικά με το πώς θα καλυφθεί το κόστος μέσω bail-ins και διαγραφών, η θέση του ΔΝΤ θα γίνεται όλο και πιο μπερδεμένη. Αν και το ΔΝΤ υποτίθεται ότι έχει προτεραιότητα σε σχέση με τους άλλους πιστωτές, θα υπάρξουν απαιτήσεις για να διαγράψει ένα μέρος των δανείων που έχει χορηγήσει. Οι φτωχότερες χώρες των αναδυόμενων αγορών θα αντιστέκονταν σε μία τέτοια κίνηση, υποστηρίζοντας ότι οι πολίτες τους δεν θα πρέπει να πληρώσουν το τίμημα για τη δημοσιονομική ασωτία των πολύ πλουσιότερων χωρών.

Ακόμη και οι αρχικοί υποστηρικτές της συμμετοχής του ΔΝΤ στρέφονται κατά του Ταμείου. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ είναι εξοργισμένοι από την προφανή προσπάθεια του ΔΝΤ να κερδίσει την υποστήριξη των χωρών οφειλετών της Ευρώπης, παροτρύνοντας τη διαγραφή όλου του χρέους που δεν εξέδωσε το ίδιο. Επιπλέον, το Κογκρέσο των ΗΠΑ αρνήθηκε να εγκρίνει την επέκταση των πόρων του ΔΝΤ –στο πλαίσιο μίας διεθνούς συμφωνίας κατά τη σύνοδο κορυφής της G20 το 2010.

Ενώ η κατακραυγή που ακολούθησε το διορισμό ενός ακόμη Ευρωπαίου ως Διευθύνοντα Συμβούλου του ΔΝΤ το 2011 είναι πιθανό να εξασφαλίσει ότι ο επόμενος επικεφαλής του Ταμείου δεν θα προέρχεται από την Ευρώπη, η γρήγορη μείωση του ρόλου του ΔΝΤ δείχνει ότι δεν θα έχει και μεγάλη σημασία. Όπως δείχνει η μυστική ιστορία του 2008, αυτό που έχει σημασία είναι ποιος θα έχει πρόσβαση στη Fed. 

http://www.sofokleous10.gr