Πρώτα ο άνθρωπος ή τα σύμβολα;

Tου Στεφάνου Κασιμάτη

Δύο ειδήσεις - η μία από τον κόσμο, η άλλη από «την κοσμάρα μας». Να ξεκινήσουμε με την πρώτη: στο πλαίσιο της πολιτικής για εξοικονόμηση πόρων και αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, η βρετανική κυβέρνηση σχεδιάζει την πώληση του ιστορικού κτιρίου του παλαιού υπουργείου Πολέμου στο Λονδίνο, όπως διαβάζω στις αγγλικές εφημερίδες. Λίγα λόγια για το κτίριο, καθώς -ποτέ δεν ξέρεις- μεταξύ των αναγνωστών μπορεί να βρίσκεται κάποιος επίδοξος αγοραστής: μνημείο του απόγειου της

Βρετανικής Αυτοκρατορίας, κατασκευάστηκε σε ρυθμό νεομπαρόκ μεταξύ 1901 και 1906 και κόστισε το μυθώδες, τότε, ποσόν των 1,2 εκατομμυρίων λιρών. Καταλαμβάνει ένα ολόκληρο τετράγωνο στο Γουάϊτχολ, με πρώτης τάξεως θέα στα ανάκτορα του Μπάκινχαμ και στο πάρκο του Σεντ Τζέιμς. Διαθέτει χίλια δωμάτια και οι διάδρομοί του συνολικά ξεπερνούν σε έκταση τα τρία χιλιόμετρα. Διαθέτει, επίσης, πλούσιο ιστορικό παρελθόν, καθώς στους χώρους του στεγάσθηκαν ιστορικές προσωπικότητες, όπως ο λόρδος Κίτσενερ, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο Λόρενς της Αραβίας κ.ά.

Να αφήσουμε όμως τη χώρα των ξενέρωτων και κρυόμπλαστων (που όλο βρέχει...), για να μεταφερθούμε τώρα στην ωραιότερη χώρα του κόσμου, όπου κατοικεί ο εξυπνότερος λαός του κόσμου. Διαβάζω στην «Καθημερινή» της Κυριακής ότι, στο ΠΑΣΟΚ, όπου οι υπάλληλοι παραμένουν απλήρωτοι για ένατο συναπτό μήνα, «σχεδιαζόταν η εγκατάλειψη της Χαριλάου Τρικούπη. Ωστόσο, έπειτα από παραινέσεις των πρεσβυτέρων του Κινήματος, αποφασίστηκε ότι μια τέτοια κίνηση θα είχε ανεπιθύμητους συμβολισμούς. Επίσης υπήρχε φόβος για τη μετέπειτα χρήση του κτιρίου με το οποίο συνδέθηκε επί σειρά ετών η ιστορία του ΠΑΣΟΚ».

Δεν μπορώ να πω! Η ιστορία του ΠΑΣΟΚ είναι οπωσδήποτε σπουδαιότερη από την ιστορία της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, την οποία συμβολίζει το κτίριο του υπουργείου Πολέμου. Ομως οι φόβοι για τυχόν ανοίκεια χρήση της Χαριλάου Τρικούπη, αφού το ΠΑΣΟΚ θα έχει ξενοικιάσει το κτίριο, είναι όλως αβάσιμοι, τουλάχιστον στη μορφή με την οποία τους διετύπωσε, κατά τις πληροφορίες μου, ένας εκ των πρεσβυτέρων του Κινήματος: «Κι αν γίνει στριπτιτζάδικο και χορεύουνε τίποτε ημίγυμνες που τα πετάνε όλα;» Σέβομαι τη φρίκη που του προκαλεί η σκέψη, αλλά δεν έχει το δίκιο με το μέρος του. Διότι, αν υπάρχει ζωή μετά θάνατον και αν τα πνεύματα των νεκρών μας παρακολουθούν, εφόσον το ιστορικό κτίριο του ΠΑΣΟΚ μετατραπεί σε στριπτιτζάδικο, νομίζω ότι το πνεύμα του Ανδρέα Παπανδρέου θα αγάλλεται και θα ευφραίνεται. Ισως μάλιστα να τριγυρνά εκεί τα βράδια, οπότε όσοι πρεσβύτεροι μένουν πιστοί στη λατρεία του προσώπου του θα μπορούν να πηγαίνουν εκεί για να επικοινωνούν μαζί του.

Παρά τις διαφορές ως προς τα καθέκαστα, η αντιπαραβολή των δύο περιπτώσεων νομίζω ότι είναι θεμιτή και χρήσιμη, κατά τον βαθμό στον οποίο μας επιτρέπει να παρατηρήσουμε διαφορές στο πνεύμα με το οποίο εκείνοι και εμείς αντιμετωπίζουμε την κρίση. Οι Βρετανοί έχουν ένα τεράστιο έλλειμμα στον προϋπολογισμό τους (κατά τι περισσότερο από το 8%, αν δεν κάνω λάθος) και αποφασίζουν να πουλήσουν ένα ιστορικό κτίριο - ένα κομμάτι της Ιστορίας τους, αν προτιμάτε. Με τον τρόπο αυτόν, στην πραγματικότητα, πετυχαίνουν δύο τινά: πρώτον, διασώζουν το κομμάτι της Ιστορίας τους, που εμείς θα λέγαμε ότι το «ξεπουλάνε»· και μάλιστα το διασώζουν εξόδοις κάποιων ιδιωτικών συμφερόντων. Διότι ο νέος ιδιοκτήτης θα είναι υποχρεωμένος να το συντηρήσει στη σημερινή όψη του και είναι σχεδόν αυτονόητο ότι θα αποκαταστήσει στην αυθεντική κατάστασή τους, όλους εκείνους τους φορτισμένους με ιστορικές μνήμες χώρους του κτιρίου, ιδίως αν πρόκειται να το μετατρέψει σε ξενοδοχείο. (Ποιος εύπορος Αμερικανός τουρίστας δεν θα ήθελε να μείνει σε ένα ξενοδοχείο, όπου θα μπορεί να δει το γραφείο που στέγαζε την περίοδο 1919-1921 τον Τσόρτσιλ ως υπουργό Πολέμου;) Το δεύτερο και εξίσου σημαντικό που πετυχαίνουν είναι ότι, με το τίμημα της πώλησης, που εντάσσεται σε ένα ποικιλόμορφο πρόγραμμα αξιοποίησης δημόσιας περιουσίας ύψους 385 δισ. λιρών, διασώζουν και θέσεις εργασίας και αμοιβές στον δημόσιο τομέα.

Τι κάνει το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα, στη δική του μικρή κλίμακα, αντιμέτωπο με ένα ανάλογο πρόβλημα; Προς χάριν μιας άκαμπτης και στενόμυαλης αντίληψης για τον σεβασμό της ιστορίας του, μιας αντίληψης που εκπορεύεται από μια στείρα ιδεολογική εμμονή, προτιμά να καταβάλει κάθε μήνα 9.000 ευρώ, για να διατηρεί ένα κτίριο-σύμβολο, στην πραγματικότητα τίποτε περισσότερο από ένα αχούρι, το οποίο χρησιμεύει στην καλύτερη περίπτωση ως αποθήκη. Δεν μπορώ να καταλάβω τι το ευγενές και τι το υψηλό έχει αυτή η στάση, όταν την ίδια στιγμή οι υπάλληλοι του κόμματος μένουν επί εννέα μήνες απλήρωτοι. «Πρώτα ο άνθρωπος», ήταν, αν θυμάμαι καλά, το εμβληματικό προεκλογικό σλόγκαν του ανθρώπου που δεν έγινε μεν αρχηγός του ΠΑΣΟΚ, αλλά εξέφρασε το πνεύμα του κατά τρόπο αυθεντικό και ανυπέρβλητο: του Ακη Τσοχατζόπουλου, που σήμερα μαραζώνει στην πτέρυγα λουξ του Κορυδαλλού. Φαίνεται όμως ότι, για το ΠΑΣΟΚ, τα σύμβολα της ευκλεούς ιστορίας του έχουν εν τέλει περισσότερη αξία από τους ανθρώπους του.

Αν το πρόβλημα ήταν μόνον του ΠΑΣΟΚ, θα ήταν σχετικά μικρό το κακό. Δυστυχώς, όμως, η ίδια αντίληψη, αυτή που προτάσσει το κιμπαριλίκι του ψωροπερήφανου έναντι του πρακτικού πνεύματος της προσαρμογής στις ανάγκες της πραγματικότητας, έχει διαποτίσει σε βάθος την κοινωνία. Αυτή η απρόσφορη εμμονή σε μια αφηρημένη αξία του δημόσιου αγαθού, που το θέλει να ανήκει σε όλους και τελικά να μην ανήκει σε κανέναν και να μην το σέβεται κανείς, είναι ένας από τους λόγους που μας εμποδίζουν σήμερα να αντιδράσουμε δημιουργικά στην κρίση.