Δικαιώματα και «βραχιολάκια»

Tου Στεφάνου Κασιμάτη

Ο απλός άνθρωπος με τον κοινό νου δεν θα συναντούσε ιδιαίτερη δυσκολία για να φθάσει στην ουσία του θέματος της απόδρασης του βαρυποινίτη Μιχάλη Μακρυγιάνη, ο οποίος -θυμίζω- δεν επέστρεψε στις φυλακές Λάρισας μετά την πενθήμερη άδειά του: η μορφή του ανθρώπου (αξίζει τον κόπο να την αναζητήσετε στο Διαδίκτυο και θα καταλάβετε...), σε συνδυασμό με το γεγονός ότι είχε καταδικασθεί σε τετράκις ισόβια για πέντε δολοφονίες και
σωρεία άλλων κακουργημάτων, θα έφθαναν για να αρχίσει ο απλός άνθρωπος να υποψιάζεται ότι, δίνοντας άδεια σε έναν τέτοιο τύπο, με αυτό το παρελθόν και με το προηγούμενο μια παρόμοιας απόδρασης το 2006, το λιγότερο που συμβαίνει είναι ότι πηγαίνεις γυρεύοντας.
Μάλλον όμως η παραπάνω δεν είναι η σωστή διατύπωση. Διότι το «πηγαίνεις γυρεύοντας» υπονοεί μπελάδες, ίσως ακόμη και συνέπειες, για το υποκείμενο του ρήματος. Ξέρουμε όμως ότι στην Ελλάδα σπανίως οι ευθύνες καταλογίζονται και προσωποποιούνται, σπανιότερα αποδεικνύονται και σπανιότατα οι υπεύθυνοι αντιμετωπίζουν τις συνέπειες της ολιγωρίας τους. Επομένως, θα ήταν πλησιέστερη στην πραγματικότητα της κατάστασης μια άλλη διατύπωση, όπως: αδιαφορείς, δεν σε νοιάζει, δεν δίνεις φράγκο...
Ολα αυτά όμως είναι σκέψεις του απλού -ή, αν προτιμάτε, του απλοϊκού- ανθρώπου, όπως είπα παραπάνω. Ομως ο Ελληνας, έχοντας το προνόμιο από τον Θεό να ανήκει στον εξυπνότερο λαό του κόσμου και να κατοικεί στην ωραιότερη χώρα του κόσμου, είναι κάτι πολύ περισσότερο από τον «απλό άνθρωπο»: είναι προικισμένος με πονηρία. Θα θυμηθεί, λοιπόν, όλες αυτές τις τραγελαφικές ιστορίες που δημοσιεύονται κατά καιρούς και αποδεικνύουν την οικτρή ανεπάρκεια του σωφρονιστικού συστήματος. Θα βάλει, επίσης, τον εαυτό του στη θέση εκείνων που έχουν την ατυχία (αλλά και την ευθύνη...) να φροντίζουν για την ασφάλεια της κοινωνίας από τον Μακρυγιάννη και τους ομοίους του. Τέλος, θα προσθέσει στην εικόνα και τον παράγοντα της διαφθοράς, που ευδοκιμεί ιδίως σε σκοτεινούς χώρους, εκεί όπου σπανίως πέφτει το φως της δημοσιότητας. Με όλα αυτά κατά νου, ενδεχομένως να εξετάσει με τον νου του την υποψία ότι η διαφυγή ενός επικίνδυνου εγκληματία ίσως διευκολύνει το σύστημα: το απαλλάσσει από δυσβάστακτες ευθύνες. (Προσωπικώς, ωστόσο, απορρίπτω εξαρχής και μετά βδελυγμίας την υποψία αυτή, καθώς, χάρη στις συχνές τηλεοπτικές εμφανίσεις του κατά το παρελθόν, τυγχάνει να διατηρώ άσβεστη στη μνήμη την ευγενή μορφή του πρυτάνεως του σωφρονιστικού συστήματος Α. Αραβαντινού, τον οποίο και τιμώ πάντα ως πρότυπο ήθους, αισθητικής και, βεβαίως, επαγγελματισμού...)
Ομως, πέρα από τη σήψη και την ανεπάρκεια του συστήματος, υπάρχει κάτι βαθύτερο στην ιστορία αυτή, διότι ούτε είναι η πρώτη φορά που ο συγκεκριμένος κακοποιός δραπετεύει κάνοντας χρήση του δικαιώματος της αδείας, ούτε είναι αυτός ο πρώτος που εκμεταλλεύεται τη δυνατότητα που του παρέχει το σύστημα. Εχω την εντύπωση ότι μπροστά μας έχουμε το σύμπτωμα μιας νοσηρής κατάστασης, όπου ένα διαλυμένο, ανίκανο κράτος συναντά μια ωραία θεωρία, την οποία όμως δεν έχει τις προϋποθέσεις ώστε να την εφαρμόσει σωστά, με αποτέλεσμα να προκύπτει το τελείως παράλογο. Γιατί η δυνατότητα ενός κατ’ επανάληψη δολοφόνου να κυκλοφορεί ελεύθερος στην κοινωνία και η επιστροφή του να επαφίεται αποκλειστικά και μόνον στη διακριτική του ευχέρεια, οπωσδήποτε, βασίζεται σε κάποια αντίληψη που του αναγνωρίζει το ανάλογο δικαίωμα.
Ωραία είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα των κρατουμένων και, ειλικρινά, δεν είναι η πρόθεσή μου να αμφισβητήσω την αξία και την ισχύ τους. Λέω, απλώς, ότι η άσκησή τους πρέπει να γίνεται μέσα σε ένα πλαίσιο ισορροπιών με κριτήρια και προϋποθέσεις, οι οποίες να διασφαλίζουν και τα δικαιώματα όσων βρίσκονται εκτός φυλακής. Αντιλαμβάνομαι τις αντιρρήσεις που θα συναντήσει αυτή η θέση από την πλευρά νομικών, οι οποίοι ειδικεύονται στον τομέα των δικαιωμάτων. (Βλέπετε, τύχη αγαθή το θέλησε να έχω φίλους δικηγόρους...) Ομως, μερικά πράγματα προηγούνται στην ζωή και άλλα έπονται: το ζήτημα εδώ είναι πρωτίστως πολιτικό και ύστερα θεωρητικό και επιστημονικό. Με νόμους που θεσπίζονται για την αποσυμφόρηση των φυλακών και επιτρέπουν τις συλλήβδην αποφυλακίσεις χωρίς τη διάκριση αδικημάτων, με Δικαιοσύνη στην οποία η σημαντική υπόθεση πνίγεται μέσα στο χάος της ασημαντότητας που παράγει η δικομανία, με φυλακές για τις οποίες οι πολιτικοί προτιμούν να αγνοούν πάνω σε ποιες σκοτεινές ισορροπίες ισχύος βασίζεται η λειτουργία τους, αρκεί να μην εκδηλώνονται εξεγέρσεις, η υπεράσπιση των δικαιωμάτων του αυτουργού πέντε δολοφονιών είναι όχι απλώς περιττή, είναι και επιζήμια. Διότι αν δεν προηγείται και δεν διασφαλίζεται η προστασία των δικαιωμάτων των αθώων, τότε τα δικαιώματα των ενόχων υπερτερούν και λειτουργούν ως πλεονέκτημα του κακού εις βάρος του καλού.
Ενα κράτος, το οποίο διέπεται από αυτή την αντίληψη, στο όνομα κάποιας προοδευτικής ιδεοληψίας, είναι κάτι πολύ χειρότερο από μια μαντάμ Σουσού, που γελοιοποιείται με φαντασιώσεις μεγαλείων στο μικροαστικό σαλονάκι της. Είναι ένα κράτος που αδυνατεί να εκπληρώσει τον στοιχειώδη προορισμό του· δηλαδή, να εξασφαλίσει ότι η κοινωνία δεν θα εκφυλισθεί σε μια ζούγκλα όπου ο καθένας θα ασκεί τα φυσικά δικαιώματά του, όπου ο δυνατότερος και πιο αδίστακτος θα κερδίζει και η ζωή θα είναι «nasty, brutish and short».
Εν πάση περιπτώσει, για να κλείσουμε με κάτι αισιόδοξο, το θετικό που προκύπτει με αφορμή την υπόθεση αυτή είναι ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης, όπως διαβάζω, «σκέπτεται να εισαγάγει το “βραχιολάκι” εντοπισμού των αδειούχων κρατουμένων»! Ας μην βιαστεί να αποφασίσει. Να το σκεφθεί καλά, πολύ καλά, με την ησυχία του. Να το σκεφθεί και να το ξανασκεφθεί όσο θέλει! Χρόνος υπάρχει...