Η κακή συνταγή δεν προσφέρει διέξοδο

Tου κ. Σταύρου Λυγερού

Οταν οι Παπανδρέου - Βενιζέλος διέκοψαν προ ημερών τις διαπραγματεύσεις με την τρόικα έπρεπε να γνωρίζουν ότι εάν δεν είσαι αποφασισμένος να φθάσεις μέχρι το τέλος, δεν ξεκινάς μία αναμέτρηση. Στη σχέση με τους δανειστές, η Ελλάδα είναι η αδύνατη πλευρά. Και η αδύνατη πλευρά δεν έχει τα περιθώρια για μπλόφες.
Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Το ελληνικό αίτημα για πολιτική διαπραγμάτευση προκάλεσε έναν καταιγισμό απειλητικών δηλώσεων από το ευρωπαϊκό «ιερατείο» για μη καταβολή της
6ης δόσης. Ορισμένες εξ αυτών, μάλιστα, θέτουν και θέμα εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Η κυβέρνηση Παπανδρέου υποχώρησε ατάκτως και ο Βενιζέλος έκανε τις γνωστές εξαγγελίες.
Ξαναβρισκόμαστε, λοιπόν, στο ίδιο σημείο. Επικαλούμενοι τα συμφωνηθέντα, οι δανειστές κατηγορούν την κυβέρνηση Παπανδρέου για ολιγωρία και αποδίδουν σ’ αυτήν την ολιγωρία τον εκτροχιασμό του προγράμματος. Ολιγωρία πράγματι υπάρχει, αλλά η κύρια αιτία για τις αποκλίσεις είναι η ύφεση. Και η ύφεση δεν είναι μία απροσδόκητη φυσική καταστροφή. Είναι το αποτέλεσμα της οικονομικής πολιτικής που υπαγορεύει η τρόικα με σκοπό την εσωτερική υποτίμηση, η οποία υποτίθεται ότι θα αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητα.
Οι δανειστές δεν θα σταματήσουν να απαιτούν τη λήψη πρόσθετων και πάλι πρόσθετων μέτρων, ώστε να προσεγγισθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι. Τα -συνήθως οριζόντια- μέτρα που και οι ίδιοι συστήνουν και η κυβέρνηση λαμβάνει, όμως, φέρνουν το αντίθετο από το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Οταν αφυδατώνεις μία ήδη στεγνή αγορά, η οικονομία βυθίζεται πιο πολύ.
Η ύφεση δεν επηρεάζει το έλλειμμα και το χρέος μόνο επειδή με τη μείωση του ΑΕΠ μειώνεται ο παρονομαστής του κλάσματος και ως εκ τούτου το ποσοστό αυξάνει. Λόγω των οικονομικών ερειπίων που προκαλεί, μειώνονται οι συναλλαγές και ως εκ τούτου μειώνονται και τα δημόσια έσοδα. Τα ασφαλιστικά Ταμεία έχουν λιγότερα έσοδα από εισφορές και περισσότερες δαπάνες, λόγω της αυξημένης ανεργίας. Αυτό σημαίνει αύξηση της δημόσιας δαπάνης για την ενίσχυσή τους. Επιπροσθέτως, η ύφεση οξύνει το κλίμα οικονομικής ανασφάλειας, το οποίο προκαλεί περαιτέρω εσωστρέφεια, με αποτέλεσμα η οικονομία να εγκλωβίζεται σε καθοδικό φαύλο κύκλο. Με άλλα λόγια, η κατάσταση θυμίζει σκύλο που κυνηγάει την ουρά του.
Η τρόικα δεν προβληματίζεται για τις αιτίες του εκτροχιασμού, δηλαδή για την ορθότητα της συνταγής της: Για να απεκδυθεί της δικής της ευθύνης, ρίχνει όλο το φταίξιμο στην ασυνέπεια, την κουτοπονηριά και την ανικανότητα της κυβέρνησης Παπανδρέου. Κανένα, όμως, από τα συγκεκριμένα μέτρα, την εφαρμογή των οποίων απαιτεί, δεν θα άλλαζε την κατάσταση.
Σωστό το άνοιγμα των κλειστών (για την ακρίβεια προστατευμένων, όχι κλειστών) επαγγελμάτων, αλλά δεν θα προκαλέσει αξιόλογη ανάπτυξη, όπως ισχυρίζονται. Εχουμε περισσότερους ταξιτζήδες, φαρμακοποιούς, δικηγόρους, μηχανικούς κ. λπ. από όσους έχουν αναλογικά οι άλλες χώρες-μέλη. Οσο για την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας, αυτή θα εξασφαλίσει έσοδα για τους δανειστές. Οι ιδιωτικοποιήσεις θα προκαλέσουν κινητικότητα, αλλά συνήθως με σημαντικό κοινωνικό κόστος. Ούτε, όμως, η συρρίκνωση του κόστους εργασίας και η κατεδάφιση των εργασιακών δικαιωμάτων θα προσελκύσουν από μόνες τους σημαντικές ξένες επενδύσεις. Είναι λάθος να θέλεις να ανταγωνιστείς με βάση το κόστος εργασίας, όταν δίπλα σου έχεις τη Βουλγαρία και την Τουρκία.
Η τρόικα θυμίζει γιατρό ο οποίος όταν βλέπει ότι η φαρμακευτική αγωγή που έχει δώσει επιδεινώνει την κατάσταση του ασθενούς, αντί να τον επανεξετάσει αυξάνει τη δόση. Συμπεριφέρεται έτσι, επειδή αυτή τη συνταγή έχει και επειδή δεν ενδιαφέρεται να προτείνει ειδικές λύσεις, που να αντιστοιχούν στις παθογένειες της ελληνικής οικονομίας. Αυτό ήταν καθήκον της ελληνικής κυβέρνησης. Αυτή, και συνολικά το πολιτικό σύστημα, όμως, είναι μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης.
Εάν ήταν μέρος της λύσης, τα δύο προηγούμενα χρόνια:
Οι δημόσιες δαπάνες θα είχαν επανεξετασθεί από μηδενική βάση, ώστε να παταχθούν η κλεπτοκρατία, η σπατάλη, ο ανορθολογισμός και η αυθαιρεσία. Η κυβέρνηση έχει κάνει ελάχιστα προς αυτή την κατεύθυνση.
Θα είχαν επιστρατευθεί αποτελεσματικά επιχειρησιακά εργαλεία για να συλληφθεί η χρόνια και εκτεταμένη φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή. Προτάσεις έχουν κατατεθεί, αλλά κολλάνε στην έλλειψη πολιτικής βούλησης. Αντ’ αυτών, η κυβέρνηση έδωσε αμνηστία στους φοροφυγάδες (περαίωση) και ρίχνει πρόσθετα βάρη σε όσους ήδη πληρώνουν.
Θα είχε εκπονηθεί αναπτυξιακή στρατηγική, που να στηρίζεται στις ουκ ολίγες λιμνάζουσες αναπτυξιακές δυνατότητες της Ελλάδας. Είναι ενδεικτικό ότι το πολιτικό σύστημα σχεδόν ταυτίζει την ανάπτυξη με το ΕΣΠΑ, όταν το ΕΣΠΑ είναι μόνο ένα εργαλείο. Εχει συνδέσει τις αναπτυξιακές πρωτοβουλίες με επιχορηγήσεις. Και όμως, είναι δυνατόν να δρομολογηθούν σημαντικές αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, χωρίς να κοστίσουν στο κράτος ούτε ένα ευρώ.
Το θλιβερό συμπέρασμα είναι ότι με λάθος συνταγή και κακό μάγειρα είναι δύσκολο να προκύψει διέξοδος.