Αναπάντητα ερωτήματα μετά τη Σύνοδο Κορυφής που συμμετείχε η Τουρκία

του Δημήτρη Τσαϊλά, Υποναυάρχου ε.α.

Μετά την ολοκλήρωση της συνόδου κορυφής για το μεταναστευτικό, αυτό που καταλαβαίνουμε είναι ότι, η Τουρκία χρειάζεται απεγνωσμένα την Ευρώπη. Η ΕΕ ήταν πάντα ένα σημείο αναφοράς για τη δημοκρατία της Τουρκίας. Ωστόσο, η Τουρκία εξακολουθεί να είναι η μόνη υπό ένταξη χώρα η οποία δεν συμπεριλαμβάνεται στη Σένγκεν. Τώρα η προσφυγική κρίση επιτάχυνε τις
συνομιλίες για το θέμα αυτό. Επιπλέον, οι εικόνες πνιγμού των προσφύγων στο Αιγαίο έχουν καταστήσει πολύ δύσκολο, θα λέγαμε “με πολιτικά ορθό λόγο” ή με πεζοδρομιακό, εκβιάζουν, ακόμη και στους πιο ένθερμους υποστηρικτές της διακοπής της ενταξιακής διαδικασίας με την Τουρκία να υποστηρίξουν τη θέση τους.
Επίσης, γνωρίζουμε ότι η Τουρκία χρειάζεται την Ευρώπη, όχι μόνο λόγω της εσωτερικής της εκρηκτικής κατάστασης αλλά και για να βελτιώσει τη διεθνή θέση της. Ως μια “δημοκρατική” μουσουλμανική χώρα, η Τουρκία παρουσιάζεται σε ρόλο μοντέλο στη Μέση Ανατολή, που κατέστη δυνατό λόγω της ευθυγράμμισης της με την Ευρώπη. Γνωρίζουμε επίσης ότι αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που η Ευρώπη χρειάζεται απεγνωσμένα την Τουρκία. Δηλαδή η Τουρκία είναι απαραίτητη για την ένταξη και ενσωμάτωση των μελλοντικών γενεών των προσφύγων, καθώς και για τη μελλοντική ασφάλεια της περιοχής.
Οι ηγέτες της ΕΕ έδειξαν ότι προσπαθούν να ανταποκριθούν στην προσφυγική κρίση, αλλά θα πρέπει να ανοίξουν τα μάτια τους και να αντικρίσουν με ρεαλισμό την ευρύτερη γεωπολιτική εικόνα. Ο Ερντογάν συμπεριφέρεται σαν διεθνής τρομοκράτης, με τη μακροχρόνια τουρκική επιθυμία να δημιουργηθεί μια ασφαλής ζώνη στο βόρειο τμήμα της Συρίας με κάθε κόστος. Αυτό όχι μόνο θα μπορούσε να βάλει την ΕΕ βαθύτερα στο Συριακό τέλμα, αλλά θα σήμαινε επίσης ότι η Τουρκία θα μπορούσε να απωθήσει τους πρόσφυγες από το έδαφός της σε αυτή τη ζώνη και να θέσει σε κίνδυνο την ανθρωπιστική προστασία. Βέβαια η τουρκική ιδέα της ζώνης απαγόρευσης πτήσεων ή της ασφαλούς ζώνης στο συριακό έδαφος είναι τώρα νεκρή υπόθεση, μετά την επέμβαση της Ρωσίας. Εν τω μεταξύ προκάλεσε με τον λανθασμένο χειρισμό της κατάρριψης του ρωσικού αεροσκάφους, τη Ρωσία, που χρησιμοποιεί την σκληρή της ισχύ για την ατιμωρησία της στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, με την εισβολή στην Κριμαία, υποστηρίζοντας αυτονομιστές, που διεξάγουν έναν ακήρυχτο πόλεμο στην Ουκρανία. Διατηρούν δυνάμεις στην Αμπχαζία και στα σύνορα με την Αρμενία. Τα μαχητικά αεροσκάφη βομβαρδίζουν τους συμμάχους της Τουρκίας, στη Συρία. Έχει συμμαχήσει με τον Ασάντ και το Ιράν και έχει συμφωνήσει με τους Γάλους. Πόσο μακριά θα πάει η Ρωσία για να πιέσει την Άγκυρα; Κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος. Πλέον ο ISIS είναι εχθρικός. Η Τουρκία βρίσκεται σε πόλεμο με το PKK. Η χώρα δεν έχει σχέσεις με την Αίγυπτο και το Ισραήλ. Τέλος η Τουρκία διατηρεί μια ρεβιζιονιστική εξουσία, επιδιώκοντας να διαταράξει την περιφερειακή τάξη, και να αναδιατυπώσει τα όρια ως μια νέο-Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Εκτιμάται ότι έπρεπε να αναζητηθεί κοινό έδαφος μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας σε τρείς τουλάχιστον τομείς:

1. Συνεργασία για την απαγόρευση διακίνησης Συρίων προσφύγων κατά μήκος των ακτογραμμών της και έλεγχος των αιτήσεων χορήγησης ασύλου προς επεξεργασία στην Τουρκία.
2. Πολιτική συμφωνία ότι η Τουρκία θα στηρίξει ενεργά τη λεγόμενη συμφωνία Sykes-Picot στη Μέση Ανατολή.
3. Να είναι σαφής στις προσδοκίες του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Η αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων θα μπορούσε να στείλει το σαφές μήνυμα στην Τουρκία ότι οι αρχές που διέπουν την ΕΕ πρέπει να είναι αποδεκτές και δεν παραβιάζονται.
Άγκυρα και Βρυξέλλες προσπάθησαν να δημιουργήσουν μια μακροπρόθεσμη συνεργασία. Αυτό για να επιτευχθεί απαιτεί την προϋπόθεση ότι υπάρχει μια λεπτομερής και ολοκληρωμένη συμφωνία σχετικά με μια κοινή στρατηγική για την αντιμετώπιση της κρίσης προσφύγων. Αυτός εκτιμάται ότι ήταν ο στόχος αυτής της συνόδου κορυφής, και το σχέδιο δράσης για την ενίσχυση της συνεργασίας ΕΕ-Τουρκίας για τους πρόσφυγες, που μαρτυρεί μια κοινή πολιτική βούληση για να αρχίσουν να οικοδομούν τα θεμέλια μιας τέτοιας μακροπρόθεσμης εταιρικής σχέσης.
Τα ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα είναι δύο:

1. πώς η ΕΕ μπορεί να συνεργαστεί με την Τουρκία;
2. κατά πόσον η ΕΕ είναι πρόθυμη να πληρώσει το τίμημα γι’ αυτό;