Το συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας ενισχύει τους ευρωσκεπτικιστές

Όταν κυκλοφόρησαν τα πρώτα πρωτοσέλιδα την Παρασκευή το πρωί, φαινόταν σαν να είχε υποχωρήσει τελικά το γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο. Αποφάσισε να περάσει την υπόθεση εναντίον του προγράμματος αγοράς ομολόγων του Μάριο Ντράγκι στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Κάνοντάς το αυτό, το γερμανικό δικαστήριο φάνηκε να νίπτει τας χείρας του από μία
τρομερά δύσκολη περίπτωση.

Φάνηκε σαν να δικαιώθηκε πλήρως ο πρόεδρος της ΕΚΤ σχετικά με τις οριστικές νομισματικές συναλλαγές του (ΟΜΤ, το επίσημο όνομα του προγράμματός του για να σώσει το ευρώ).

Αλλά, η ερμηνεία αυτή είναι λανθασμένη. Την Παρασκευή, γιόρταζαν οι Γερμανοί ενάγοντες που έφεραν την υπόθεση. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το γιατί. Αν διαβάσουμε μετά τις πρώτες 15 σελίδες δικαστικής ορολογίας, θα συνειδητοποιήσουμε ότι το δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ΟΜΤ παραβιάζουν το γερμανικό Σύνταγμα. Κατηγορεί λοιπόν την ΕΚΤ για αρπαγή εξουσίας με επέκταση της δικής της εντολής. Αναφέρει ότι το πρόγραμμα θέτει σε κίνδυνο να θεμέλια των προγραμμάτων διάσωσης της ευρωζώνης. Ακόμη χειρότερα, λέει ότι το πρόγραμμα ΟΜΤ υπονομεύει βαθιά τις αρχές της δημοκρατίας. Αν ήταν να χρησιμοποιηθεί, τότε αυτό θα στερούσε από το γερμανικό κοινοβούλιο τη δημοσιονομική του κυριαρχία, υποχρεώνοντάς το να δεχθεί τυχόν απώλειες που θα προκύπταν. Η απόφαση θεωρεί το πρόγραμμα ΟΜΤ ισοδύναμο με τη νομισματοποίηση του χρέους, σύμφωνα με την οποία μία κεντρική τράπεζα τυπώνει χρήματα για να χρηματοδοτήσει το δημόσιο χρέος. Είναι δύσκολο να σκεφτούμε οποιαδήποτε πράξη –πέραν ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος- που θα μπορούσε να παραβιάζει τόσες πολλές συνταγματικές αρχές μονομιάς.

Διαφωνώ με την απόφαση, όπως έκαναν και δύο από τους δικαστές, οι οποίοι ήθελαν να απορριφθεί η υπόθεση. Ο ένας από τους δύο κατηγόρησε θυμωμένος το δικαστήριο, λέγοντας ότι υπερβαίνει την εντολή του. Ήταν κανονική μάχη από την αρχή μέχρι το τέλος. Κέρδισαν οι ευρωσκεπτικιστές.

Αυτό που με ενοχλεί είναι η στάση του «θα πάρεις αυτό που σου αξίζει». Η ΕΚΤ δικαιολόγησε το πρόγραμμα με το σκεπτικό ότι θα διόρθωνε τους «σπασμένους μηχανισμούς μετάδοσης» -ορολογία κεντρικών τραπεζιτών για τις σχέσεις μεταξύ της νομισματικής πολιτικής και της πραγματικής οικονομίας. Το πρόβλημα ήταν ότι όσο κι αν μείωνε η ΕΚΤ τα βασικά επιτόκια, θα προτιμούσαν να μην εισχωρήσουν στα εταιρικά δάνεια στη Νότια Ιταλία. Το δικαστήριο δήλωσε ξεκάθαρα ότι ήταν στη φύση μίας κρίσης χρέους να σπάνε οι μηχανισμοί μετάδοσης· δεν αποτελούν ζήτημα για την κεντρική τράπεζα ή τη νομισματική πολιτική.

Αν εξετάσουμε τις προηγούμενες υποθέσεις του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου σχετικά με το ευρώ, η απάντησή του ήταν πάντα μία παραλλαγή του «Ναι, αλλά». Αυτή η απόφαση ωστόσο ήταν το νομικό αντίστοιχο του «Όχι, όχι, όχι» -με μία σημαντική προσθήκη. Το δικαστήριο ζητάει από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να διευκρινίσει σημαντικά σημεία του ευρωπαϊκού δικαίου, συμπεριλαμβανομένου του αν το πρόγραμμα οριστικών νομισματικών συναλλαγών καλύπτεται από την εντολή της ΕΚΤ· το αν θα πρέπει να υπάρχει ανώτατο όριο στο πρόγραμμα ΟΜΤ· το αν παραβιάζει την κυριαρχία των εθνικών κοινοβουλίων· και, το αν συνιστά νομισματική χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους.

Οι περισσότεροι σχολιαστές πιστεύουν ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα πάρει το μέρος της ΕΚΤ. Δεν είμαι τόσο σίγουρος. Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Μπορεί να μην πάρει την υπόθεση. Ή, μπορεί να την πάρει και να την αφήσει στο ράφι. Αν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο πάρει το μέρος της ΕΚΤ, θα καταλήγαμε με μία «συνταγματική κρίση», σύμφωνα με την οποία το γερμανικό συνταγματικό δίκαιο έρχεται σε άμεση αντίθεση με το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το γερμανικό δικαστήριο δεν άφησε καμία αμφιβολία ότι η Bundesbank και τα άλλα γερμανικά ιδρύματα δεσμεύονται από το Σύνταγμα. Κατέστησε επίσης σαφές το γεγονός ότι δεν θα αφήσει αυτή την υπόθεση. Η απόφαση δίνει έντονα την εντύπωση ότι οι δικαστές δεν παραπέμπουν την υπόθεση σε ανώτερο, αλλά σε κατώτερο δικαστήριο.

Τι θα συμβεί τώρα; Το πρόγραμμα ΟΜΤ είναι ένα πρόγραμμα-φάντασμα. Δεν πυροδοτήθηκε ποτέ. Από την άλλη, μπορεί να έχει ήδη εξυπηρετήσει το σκοπό του: να κοροϊδέψει τους επενδυτές ώστε να πιστέψουν ότι υπάρχει ένα δίκτυ ασφαλείας εκεί που δεν υπάρχει τίποτα. Το πρόγραμμα δεν επισημοποιήθηκε ποτέ μέσω του ευρωπαϊκού δικαίου. Δεν υπάρχει καμία οδηγία σχετικά με το ΟΜΤ, και ούτε πρόκειται να υπάρξει.

Τι θα γινόταν λοιπόν αν η ΕΚΤ ήθελε να πυροδοτήσει το πρόγραμμα; Μετά από την εν λόγω απόφαση, δεν είμαι σίγουρος ότι η Bundesbank θα μπορούσε να συμμετάσχει. Αυτό θα ήταν μία ενόχληση, τίποτε παραπάνω. Θα περίμενα επίσης, αν και με λιγότερη βεβαιότητα, ότι η γερμανική κυβέρνηση θα τορπίλιζε το πρόγραμμα ΟΜΤ μέσω ενός τεχνικού μοχλού. Το πρόγραμμα απαιτεί από τους δυνητικούς δικαιούχους πρώτα να υποβάλουν αίτηση για υπό όρους πίστωση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Σε αυτό το σημείο εμπλέκονται οι κυβερνήσεις: πρέπει να εγκρίνουν ομόφωνα κάθε πρόγραμμα του ΕΜΣ.

Τι γίνεται λοιπόν αν η κυβέρνηση και το κοινοβούλιο ψηφίσουν υπέρ ενός πιστωτικού ορίου; Τότε σίγουρα θα ερχόμασταν αντιμέτωπη με μία άμεση νομική πρόκληση στο συνταγματικό δικαστήριο. Αυτό είναι το σημείο που θα έχει ιδιαίτερη σημασία η απόφαση. Τότε, το δικαστήριο είτε θα φάει τα λόγια του, είτε θα προκαλέσει μία κρίση. Δεν θα παραπέμψει άλλη υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Όλα αυτά με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η άμεση επίδραση της απόφασης δεν είναι τόσο ότι αναβάλλεται η υπόθεση, όσο το γεγονός ότι αναβάλλονται οι οριστικές νομισματικές συναλλαγές. Δε μπορώ να βρω τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να τεθούν σε ισχύ οι συναλλαγές ΟΜΤ μετά από τέτοια ρητή καταδίκη από το ανώτατο δικαστήριο της Γερμανίας. Περιμένω επίσης να ενισχυθεί η πολιτική θέση των ευρωσκεπτικιστών στη Γερμανία και πέρα από αυτήν. Παρατηρήστε το κόμμα Alternative für Deutschland (Εναλλακτική για τη Γερμανία), το νέο κόμμα που τάσσεται ενάντια του ευρώ. Καθώς ετοιμάζει την προεκλογική του εκστρατεία για τις ευρωεκλογές του Μαΐου, θα μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει με το μέρος του το συνταγματικό δικαστήριο.

Στην καλύτερη περίπτωση, η απόφαση θα κάνει τη ζωή μας ακόμη πιο αβέβαιη.

http://www.sofokleous10.gr