Το «άλλο ρήγμα» κάτω από την Ελλάδα

Ηλίας Σιακαντάρης

Τα ρήγματα που ξυπνούν αυτές τις μέρες δεν είναι μόνο γεωλογικά: Ο «σεισμός» που ξεκίνησε στις διεθνείς αγορές στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας είναι ο πιο μεγάλος από τον περασμένο Ιούνιο. Καθώς δεν ήταν ο πρώτος, προκάλεσε μεγαλύτερη ανησυχία από τους προηγούμενους. Ανησυχία που δυνάμωσε από την παράταση της ρευστότητας τη Δευτέρα.
Αυτό που συνέβη, ήταν άλλο ένα επεισόδιο όχι-και-τόσο-τακτικής αποχώρησης του διεθνούς κεφαλαίου από τις αναδυόμενες οικονομίες
(μετοχές και ομόλογα). Το μοτίβο της «εξόδου των ξένων επενδυτών» ξεκίνησε στις αρχές καλοκαιριού και θα βρίσκεται μαζί μας για καιρό. Οταν είναι σε έξαρση, προκαλεί βουτιές στα χρηματιστήρια των μεγάλων αναδυόμενων οικονομιών, αλλά και στα νομίσματά τους. Αφήνει εκτεθειμένες τεράστιες οικονομίες δισεκατομμυρίων ανθρώπων στην εφιαλτική πιθανότητα να μην μπορούν να χρηματοδοτηθούν επαρκώς. Επαναφέρει μνήμες της «κρίσης των αναδυομένων» του 1997-98, αλλά με φόντο ένα πολύ πιο βεβαρημένο και ασταθές διεθνές περιβάλλον.

Η Τουρκία είναι από τα «επίκεντρα» όπου η τελευταία δόνηση έγινε ιδιαίτερα αισθητή – «έπεσαν βιβλιοθήκες»: Τη Δευτέρα η τουρκική λίρα έκανε βουτιά 2,3% έναντι του δολαρίου. Το κύμα πωλήσεων του τουρκικού νομίσματος ενισχύθηκε, καθώς αποδείχθηκε άσφαιρη η μεσοβέζικη παρέμβαση της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας για να προστατέψει το νόμισμα την προηγούμενη εβδομάδα. Ως ανάχωμα –κι εν μέσω πανικού– η κεντρική τράπεζα προανήγγειλε νέα, έκτακτη σύσκεψη τη Δευτέρα και ανακοινώσεις για τη νομισματική πολιτική τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας. Η βουτιά της λίρας σταμάτησε εμπρός στην προσδοκία (;) για, επιτέλους, ουσιαστική παρέμβαση. Το ανάχωμα όμως μεγαλώνει το στοίχημα: Αν οι αγορές δεν αξιολογήσουν ως αποφασιστική τη νυχτερινή αύξηση του επιτοκίου –αν δηλαδή δεν ταπεινωθεί αρκετά η κυβέρνηση Ερντογάν, η οποία έχει κάνει σημαία την πτώση του–, τότε η δυσπιστία των αγορών, σήμερα Τρίτη, θα ενισχύσει την κατρακύλα της τουρκικής λίρας.

Ο σεισμός της Παρασκευής και της Δευτέρας στις αναδυόμενες οικονομίες έγινε ιδιαίτερα αισθητός και στην Αθήνα. Το ελληνικό κόστος δανεισμού έκανε μεγαλύτερο άλμα από το αντίστοιχο της Ουκρανίας και της Τουρκίας. Η εξέλιξη διέψευσε πειραματικά την ελπίδα για «ανταγωνιστικό πλεονέκτημα» της ελληνικής αγοράς: η Ελλάδα, ούσα πλέον «αναδυόμενη αγορά» αλλά εντός Ευρωζώνης, δεν μπορεί να εφησυχάζει πως οι επενδυτές θα προσελκύονται από το πακέτο που προσφέρει: δηλαδή υψηλές αποδόσεις λόγω «ελληνικού ρίσκου», αλλά μεγαλύτερη συγκριτικά εξασφάλιση λόγω «ευρωπαϊκής ούγιας». Οταν οι επενδυτές πωλούν αναδυόμενες, πωλούν και Ελλάδα: Στη ρηχή αγορά, το σπρεντ του δεκαετούς ομολόγου το πρωί της Δευτέρας ξέφυγε και πάλι αρκετά πάνω από τις 700 μονάδες. Το επιχείρημα «κέντρο-απόκεντρο» –δηλαδή «και ασφαλείς και επικερδείς επενδύσεις σε ελληνικά χαρτιά»– δεν μοιάζει να επιβεβαιώνεται. Αντί να αντλεί πλεονεκτήματα, η Ελλάδα εμφανίζει μειονεκτήματα αμφοτέρων των κατηγοριών: Την ανελαστικότητα των ανεπτυγμένων οικονομιών σε προσαρμογές αλλά και την αστάθεια των αναδυόμενων.

H Citigroup υπογραμμίζει τη σοβαρότητα των εξελίξεων: «Το μεγαλύτερο νομισματικό πείραμα της ιστορίας τελειώνει», αναφέρει σε ανάλυσή της σχετικά με το εύκολο χρήμα, και προβλέπει δυσάρεστες εξελίξεις για τις αναδυόμενες οικονομίες. Μπορεί η αναταραχή που ξεκίνησε την Παρασκευή να αποδειχθεί απλώς άλλος ένας προσεισμός σε μια μακρά σειρά επεισοδίων στις διεθνείς αγορές: Η Wall Street έδωσε κάποια σημάδια σταθεροποίησης το απόγευμα της Δευτέρας, τα σπρεντ υποχώρησαν λίγο από τις ακραίες τιμές. Αυτό που έδειξαν όμως τα χαρακτηριστικά της τελευταίας δόνησης στις αναδυόμενες οικονομίες, είναι ότι το ρήγμα που θα δημιουργήσει τον «επόμενο μεγάλο σεισμό» περνάει –και αυτό– κάτω από την Ελλάδα.