Τεκτονικές αλλαγές στην ευρωπαϊκή σκακιέρα

Του Αλέξη Παπαχελά 

Βρισκόμαστε άραγε στα πρόθυρα ενός νέου ψυχρού πολέμου; Και τι θα σήμαινε αυτό για την Ευρώπη;
Θα ήταν ίσως υπερβολικό να μιλήσουμε για έναν «κανονικό» ψυχρό πόλεμο, αλλά σίγουρα υπάρχουν ενδείξεις για μια κλιμακούμενη ένταση στις σχέσεις της Ρωσίας με την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Η Ρωσία δεν έχει σχέση με την ταπεινωμένη υπερδύναμη της περιόδου Γέλτσιν. Ενας Ελληνας πρώην πρωθυπουργός περιέγραφε πρόσφατα το πόσο άσχημα ένιωθε ο ίδιος και άλλοι παριστάμενοι σε μια διεθνή συνάντηση, στην οποία ο πρόεδρος Κλίντον και ορισμένοι άλλοι είχαν μεθύσει τον Γέλτσιν για να περάσουν
καλά. Αυτές οι εποχές πέρασαν ανεπιστρεπτί και η Μόσχα παίζει σκληρά εκεί που την ενδιαφέρει. Στην περίπτωση της Συρίας της «βγήκε», γιατί όπως αντιλαμβάνονται -πάντοτε με λίγη καθυστέρηση- οι Δυτικοί, οι εχθροί του καθεστώτος Ασαντ δεν είναι ακριβώς υποψήφιοι για το Νομπέλ Ειρήνης ή Ηθικής. Ο κ. Πούτιν έφερε τους Αμερικανούς εκεί που ήθελε με τη συμφωνία για τη Συρία και κέρδισε πόντους.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Η Ευρώπη πήγε να παίξει σκληρό πόκερ, αλλά επειδή είναι η... Ευρώπη δεν το έβγαλε πέρα, προς το παρόν τουλάχιστον. Στη Μόσχα ένας παίρνει τις αποφάσεις, χωρίς πολύ αντίλογο, και ένας τις εκτελεί. Στην Ευρώπη τα πράγματα είναι διαφορετικά λόγω δημοκρατίας, αλλά και του περίπλοκου μηχανισμού λήψης αποφάσεων στις Βρυξέλλες. Είναι νωρίς να πει κανείς ποιος έχασε στην περίπτωση της Ουκρανίας, αλλά είναι βέβαιο πως η Ρωσία τράβηξε κόκκινες γραμμές σε ό,τι αφορά τον δικό της ζωτικό χώρο.
Η Γερμανίδα καγκελάριος, με την απόλυτα σύμφωνη γνώμη της Ουάσιγκτον, θα ήθελε να τραβήξει το σχοινί με τη Μόσχα. Ο κ. Πούτιν της ξυπνάει τους εφιάλτες της περιόδου της Ανατολικής Γερμανίας. Δεν μπορεί, όμως, να το κάνει εύκολα, σύμφωνα με τις περισσότερες αναλύσεις, γιατί το γερμανικό επιχειρηματικό λόμπι είναι κυριολεκτικά αγκαλιά με τα ρωσικά συμφέροντα και προτιμά τη ρεαλπολιτίκ.
Υπάρχουν, πάντως, πολλοί παρατηρητές που πιστεύουν ότι Γερμανία και Ρωσία, αν όχι Ε.Ε. και Ρωσία, θα εισέλθουν τελικά σε τροχιά σκληρής αντιπαράθεσης. Απέχουμε βεβαίως πολύ από μια ανοικτή σύγκρουση. Τα κοινά συμφέροντα είναι πολλά και αυτό το γνωρίζουν όλοι οι εμπλεκόμενοι. Ηδη ακούγονται φωνές στο ευρωπαϊκό κατεστημένο για την ανάγκη να ληφθούν άμεσα αποφάσεις για την επιτάχυνση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στους τομείς της άμυνας και της συλλογής πληροφοριών. Η ραγδαία απαγκίστρωση των ΗΠΑ από την περιοχή και η εστίαση του ενδιαφέροντός τους στην Ασία δημιουργεί ένα κενό που θα πρέπει να καλυφθεί. Ποιος θα το αποφασίσει, ποιος θα το οργανώσει και, το κυριότερο, ποιος θα το πληρώσει είναι μια άλλη ιστορία. Ζούμε, πάντως, περίοδο τεκτονικών, ιστορικών γεωπολιτικών μετακινήσεων, οι οποίες κάποια ώρα θα αγγίξουν και τα ελληνικά συμφέροντα. Το πώς, είναι ένα θέμα που θα πρέπει να το δούμε όταν έλθει η ώρα με μεγάλη σύνεση και ψυχραιμία.