Προσεχώς, το κόμμα του μάρκου

Της Ζέζας Ζήκου

Τον περασμένο Μάιο, ένα βιβλίο του πρώην μέλους του διοικητικού συμβουλίου της Bundesbank (κεντρική τράπεζα της Γερμανίας), Τίλο Σαραζίν, τάραξε τα νερά στο Βερολίνο και στη Φρανκφούρτη. Τίτλος του «Η Γερμανία μπορεί και μόνη της». Εκεί μεταξύ άλλων υποστήριξε πως η οικονομική ευρωστία της Γερμανίας κάθε άλλο παρά οφείλεται στην

καθιέρωση του ευρώ. «Η οικονομική μεγέθυνση της χώρας είναι ακριβώς η ίδια όπως και πριν από το ευρώ», έγραφε και συμπλήρωνε: «Οι γερμανικές εξαγωγές αυξάνονται με μεγαλύτερο ρυθμό προς τις χώρες εκτός Ευρωζώνης παρά εντός Ευρωζώνης. Η γερμανική οικονομία καθίσταται ολοένα και πιο ανεξάρτητη από τις χώρες του ευρώ».

Πριν από μερικούς μήνες, τέτοιες απόψεις ήταν περιθωριακές ακόμη και στη Γερμανία. Τώρα, όμως, έχουν κερδίσει έδαφος. Πρόσφατα ο Economist είχε στο εξώφυλλο μια σκεπτική Αγκελα Μέρκελ να διαβάζει μια άκρως εμπιστευτική έκθεση με τίτλο «Πώς να διαλύσετε το ευρώ». Αν και το κύριο άρθρο κατέληγε με την εκτίμηση ότι «προς το παρόν η διάλυση του ευρώ θα ήταν πιο ριψοκίνδυνη από τη στήριξή του», προσέθετε ένα δηλητηριώδες σχόλιο: «Εκτός εάν η κυρία Μέρκελ αποφασίσει να προχωρήσει προς τα εμπρός, η επιλογή θα είναι μεταξύ μιας δαπανηρής διάλυσης σύντομα και μιας ολέθριας διάλυσης αργότερα».

Αν και προς το παρόν αποτελεί αυτή η εκτίμηση αφορμή για σενάρια τρόμου ή εμβριθείς ασκήσεις επί χάρτου των οικονομολόγων, το αντι–ευρώ συναίσθημα εξαπλώνεται στη χώρα που δημιούργησε το κοινό νόμισμα κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του μάρκου. «Θα πρέπει λοιπόν να πληρώσουμε για να σώσουμε ολόκληρη την Ευρώπη», διερωτάται συνεχώς η λαϊκιστική εφημερίδα Bild, πολιορκητικός κριός του γερμανικού ευρωσκεπτικισμού. Δεν πρόκειται απλώς για φραστικές κορώνες: «Ο κίνδυνος της δημιουργίας ενός αντι-ευρώ κόμματος πρέπει να ληφθεί πολύ σοβαρά υπ’ όψιν», δήλωσε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε.

Οι αιρετικές απόψεις κερδίζουν έδαφος και στις κορυφές της επιχειρηματικής πυραμίδας. «Σώστε τα λεφτά μας», είναι ο εμπρηστικός τίτλος βιβλίου του Χανς–Ολαφ Χένκελ, πρώην προέδρου της Ομοσπονδίας Γερμανικών Βιομηχανιών. Ο Χένκελ προτείνει τη διάσπαση της Ευρωζώνης στα δύο – τη γερμανική, βόρεια ζώνη του σκληρού νομίσματος και τη γαλλική, νότια ζώνη που θα υποτιμήσει το δικό της νόμισμα και θα αναδιαρθρώσει το χρέος της για να κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα. Με αυτά τα δεδομένα, δεν είναι περίεργο που η νοσταλγία του μάρκου κερδίζει έδαφος στην κοινή γνώμη.

Ο θυμός που επικρατεί μεταξύ της κοινής γνώμης, όπως μου επισημαίνει η Γερμανίδα νύφη μου Αντρέα, έχει στέρεες βάσεις. Τα τελευταία 10 χρόνια, ενώ η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ιταλία, η Ελλάδα έκαναν πάρτι εκμεταλλευόμενες τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού, οι Γερμανοί υπέμεναν περικοπές στους μισθούς τους, επώδυνες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, αλλά και τον πόνο των 5 εκατομμυρίων ανέργων, προκειμένου να προχωρήσει η αναδιάρθρωση της οικονομίας της χώρας. Οι θυσίες τους είχαν αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλου εμπορικού πλεονάσματος, αλλά και την αύξηση των γερμανικών εξαγωγών προς την Κίνα, κατά 80%. Καμία άλλη χώρα δεν θα μπορούσε να αντέξει ταυτόχρονα το βάρος της ένταξης 16 εκατομμυρίων ανθρώπων από το ανατολικό μπλοκ σε ένα ενιαίο κράτος ή την ένταξή της στο ευρώ σε μία τόσο μη ανταγωνιστική ισοτιμία και να καταφέρει την ίδια στιγμή να αποκαταστήσει την εξαγωγική της ισχύ.

Η γρήγορη εξάπλωση αντι–ευρώ αισθημάτων στη Γερμανία εξηγείται από το γεγονός ότι, ενώ το ευρώ αποδείχθηκε ιδιαίτερα επωφελές για το γερμανικό χρηματιστικό και βιομηχανικό κεφάλαιο, δεν συνέβη το ίδιο με τα μεγάλα λαϊκά στρώματα. Ενα έξοχο οδοιπορικό των New York Times στη βιομηχανική καρδιά της Βαυαρίας κατέδειξε τις εκρηκτικές ανισότητες που τρέφουν τη δυσφορία απέναντι στο κοινό νόμισμα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO), την περασμένη δεκαετία οι πραγματικοί μισθοί στη Γερμανία όχι μόνο δεν ανέβηκαν, αλλά μειώθηκαν κατά 4,5%, κατά μέσον όρο.

Αυτά είναι το κρυμμένο, ένοχο μυστικό της γερμανικής ηγεμονίας στην Ευρωζώνη. Το Σύμφωνο Σταθερότητας επέφερε τεράστιες πιέσεις επί της εργασίας σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. Οι χώρες του κέντρου όμως –και κυρίως η Γερμανία– σημείωσαν πολύ μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στην πειθάρχηση των εργαζομένων... Το αποτέλεσμα ήταν να υποχωρήσει η ανταγωνιστικότητα των χωρών της περιφέρειας, δεδομένου μάλιστα ότι η είσοδός τους στο ευρώ είχε γίνει με πολύ υψηλές ισοτιμίες. Αρα εμφανίστηκαν δομικά ελλείμματα στις τρέχουσες συναλλαγές τους. Κατ’ αντιστοιχία, οι χώρες του κέντρου –και πάλι κυρίως η Γερμανία– παρουσίασαν δομικά πλεονάσματα.

Ευτυχώς που οι πιο ψύχραιμοι και διορατικοί Γερμανοί γνωρίζουν άριστα ότι αν κάποιος ωφελείται κατ’ εξοχήν από το ευρώ, αυτός είναι η Γερμανία και ότι ενδεχόμενη διάλυση της Ευρωζώνης θα έχει άκρως δυσμενείς συνέπειες τόσο για τις εξαγωγές όσο και για την πολιτική εμβέλεια της χώρας τους.

Αλλά και η ίδια η Αγκελα Μέρκελ, προκειμένου να απαντήσει στα επιχειρήματα των ευρωσκεπτικιστών, παραδέχθηκε ότι «η κατάρρευση της Ευρωζώνης, ή ακόμη και η έξοδος μιας από τις μικρότερες χώρες από αυτήν, θα είχε τις χειρότερες δυνατές συνέπειες για τη Γερμανία».