Τα "Θεοφύλακτα" τείχη της Κωνσταντινούπολης και η άλωσή της, στις 29 Μαΐου 1453

Ένα από τα ισχυρότερα αμυντικά πλεονεκτήματα που είχε η Κωνσταντινούπολη ως πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας για πάνω από 1000 χρόνια ήταν τα απόρθητα τείχη της. Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης δεν περιορίζονταν σε ένα ψηλό πέτρινο τείχισμα με πολεμίστρες, αλλά αντιθέτως ήταν ένα σύνολο οχυρωματικών έργων που είχαν γίνει από διάφορους αυτοκράτορες με πολλές τροποποιήσεις, επιδιορθώσεις και συμπληρώσεις. Το βασικό τείχος δημιουργήθηκε από τον Θεοδόσιο τον μικρό (408-450. μ.Χ) και περιέκλειε μια περιοχή της πρωτεύουσας ίση με 14 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Οι εργασίες τότε είχαν γίνει με την συνδρομή όλων των κατοίκων της πόλης και το αποτέλεσμα των προσπαθειών τους έμεινε απόρθητο για 10 αιώνες.
Τα "Θεοφύλακτα" τείχη της Κωνσταντινούπολης ήταν ένα σύνθετο οχυρωματικό έργο με δύο κλιμακούμενους βασικούς δακτυλίους, το "μικρό τείχος" και το "μέγα τείχος" τους οποίους συμπλήρωναν

τάφροι και συμπληρωματικά εμπόδια. Το μεγάλο τείχος είχε πάχος 5 μέτρα και ύψος 12 μέτρα ενώ κάθε 60 μέτρα υπήρχαν τετράγωνοι η οκτάγωνοι πύργοι. Συνολικά οι πύργοι που υπήρχαν στο "μέγα τείχος" ήταν 96, ενίσχυαν την άμυνα του τείχους, ενώ επέτρεπαν την πλαγιοκόπηση των επιτιθέμενων. Επίσης στους πύργους αυτούς υπήρχαν πλατφόρμες από όπου οι αμυνόμενοι εκτόξευαν πέτρες αλλά και το περίφημο "υγρό πυρ".
Το "μικρό τείχος" λειτουργούσε ως προτείχισμα, ένα πρώτο σημαντικό εμπόδιο για τον επιτιθέμενο, είχε ύψος μόλις τέσσερα μέτρα ενώ και οι πύργοι του ήταν σημαντικά μικρότεροι από αυτούς του κυρίου τείχους. Την βασική οχύρωση συμπλήρωνε μια τάφρος πλάτους 18 και βάθους 8 μέτρων. Η τάφρος αυτή κατασκευάστηκε το 1000 μ. Χ. ήταν χωρισμένη σε τμήματα ώστε αυτά να πλημμυρίζουν με νερό και αυτόνομα. Τα τοιχώματα της τάφρου ήταν χτισμένα, ενώ στο εσωτερικό χείλος της είχε ένα ακόμη μικρό τείχισμα στο ύψος ενός άνδρα. Το τείχισμα αυτό είχε κατασκευαστεί το 1341 μ.Χ. από μεγάλο Δούκα Απόκαυκο. Σε ένα σημείο του δακτυλίου το τείχος ήταν μονό, ψηλότερο (πάνω από και είχε χτιστεί από τον Αυτοκράτορα Ηράκλειο για να περιλάβει την περιοχή των Βλαχερνών.
Το υλικό των τειχών ήταν πέντε λωρίδες από κεραμικές πλίνθους, γεγονός που σφράγιζε το οχυρό με την επιρροή της Ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής. Ουσιαστικά τα "θεοφύλακτα" τείχη της Κωνσταντινούπολης αποτελούσαν ένα επιβλητικό θέαμα και στην εποχή τους προκαλούσαν δέος σε οποιοδήποτε επιτιθέμενο. Έμειναν απόρθητα για πάνω από 1000 χρόνια αφού άντεξαν επιθέσεις από πολλούς επίδοξους κατακτητές (Άβαρους, Ρώσους κτλ) έχοντας πολύ μικρή φρουρά, καθιστούσαν την Κωνσταντινούπολη την ασφαλέστερη πόλη στην Ανατολή και ουσιαστικά στερέωναν το κύρος και την πολιτική εξουσία του εκάστοτε Βυζαντινού Αυτοκράτορα. Για τα τείχη αυτά ένας Γερμανός μηχανικός που συμμετείχε σε εργασίες αναστήλωσης τους είχε πει ότι αποτελούν "στρατιωτικό δόγμα αποτυπωμένο στην πέτρα....".
Τα τείχη της Κωνσταντινούπολης τις ιστορικές εκείνες μέρες του Απριλίου του 1453, έστεκαν ακόμη αγέρωχα και επιβλητικά, αν και είχαν υποστεί σοβαρές ζημιές από την επίθεση των Φράγκων σταυροφόρων το 1204 μ. Χ. Ο τελευταίος ηρωικός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είχε καταβάλλει δραματικές προσπάθειες με τα ισχνά οικονομικά του να τα επισκευάσει όσο καλύτερα μπορούσε. Έτσι λοιπόν τα "Θεοφύλακτα" τείχη και οι 8.000 Έλληνες μαχητές τους αποτελούσαν το βασικό εμπόδιο που όφειλε να ξεπεράσει ο Μωάμεθ για να πετύχει τον σκοπό του, καθώς αυτά έδιναν στους υπερασπιστές ένα σοβαρό αμυντικό πλεονέκτημα που υπερνικούσε την συντριπτική αριθμητική υπεροχή των Οθωμανών (οι Τούρκοι είχαν παρατάξει πάνω από 250.000 άνδρες). Έτσι ο Μωάμεθ στράφηκε στην εντατική χρησιμοποίηση του πυροβολικού που την εποχή εκείνη είχε ξεκινήσει να αναπτύσσεται στην Δύση. Κατασκεύασε μια σειρά από πρωτόγονα πυροβόλα (μπομπάρδες) τα οποία όμως δεν είχαν σπουδαίες δυνατότητες. Χαρακτηριστική εξέλιξη ήταν η κατασκευή από τον χριστιανό Ούγγρο οπλοποιό Ουρβανό ενός γιγαντιαίου πυροβόλου που μπορούσε να εκτοξεύσει βλήματα διαμέτρου ενός μέτρου και βάρους τετρακοσίων κιλών. Η τεράστια μπομπάρδα του Ουρβανού πυρακτώθηκε και καταστράφηκε την δεύτερη μέρα της πολιορκίας σκοτώνοντας και τον ίδιο τον Ουρβανό.

Κατά την πολιορκία της Πόλης ο Μωάμεθ συνεχώς βομβάρδιζε με όσα πυροβόλα διέθετε στην περίφημη πύλη του Αγίου Ρωμανού, στο μέσον περίπου του χερσαίου τείχους. Ο συνεχής βομβαρδισμός του τείχους του δημιούργησε σοβαρές ζημιές τις οποίες οι αμυνόμενοι βοηθούμενοι από τους κατοίκους επισκεύαζαν όπως - όπως σωριάζοντας βαρέλια και λίθους, αλλά η κατάσταση φαινόταν τραγική. Στην πύλη του Αγίου Ρωμανού έμελλε να γίνει η τελική επίθεση και εκεί θα πέθαινε ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Σύμφωνα με τον περίφημο Βυζαντινολόγο Στήβεν Ράνσιμαν, τον Απόστολο Βακαλόπουλο αλλά και άλλους Δυτικούς Ιστορικούς, η πτώση της Πόλης θα ήταν αδύνατη αν οι πολιορκητές δεν χρησιμοποιούσαν το πρώιμο πυροβολικό της εποχής.
Ι. Β. Δ.

http://www.istorikathemata.com