Αναφορά στους ταπεινούς και τους ανώνυμους της Ιστορίας ....

γράφει ο φιλίστωρ

Το πρώτο κείμενο για το 2015 θα ήθελα να το αφιερώσω στον απλό άνθρωπο, στον άγνωστο είτε στρατιώτη είτε πολίτη. Τα 9/10 των βιβλίων Ιστορίας δεν αναφέρεται ποτέ σε αυτόν αλλά η διήγηση τους περιορίζεται στις περιπέτειες και τις πρωτοβουλίες των Αρχηγών, των στρατηγών των Πρωθυπουργών, των πάσης φύσεως επικεφαλής. Η μαρξιστική Ιστορία αναφέρεται μεν μεγαλόστομα στις μάζες λίγο περισσότερο,
αλλά και εκεί ο άνθρωπος πλέει μέσα σε ένα ομοιόμορφο μαζικό πολτό που επιδιώκει την ταξική χειραφέτηση του. Άλλωστε αυτό είναι και το όραμα του ολοκληρωτισμού κάθε απόχρωσης: ο άνθρωπος νοείται μόνο ως κομμάτι ενός συνόλου που αποφασίζει ομόφωνα και δρα σχεδόν σαν ένας άνθρωπος και δεν νοείται σαν αυτούσια μονάδα. Η παρουσία των πολλών στην Ιστορία περιορίζεται σε επίπεδο όχλου, ο οποίος επίσης κατά κανόνα είναι ποταπός και λειτουργεί τύφλα ακριβώς όπως περιέγραψε ο Γουσταύος Λεμπόν.

Ας σκεφτούμε την Ελληνική εξόρμηση της δεκαετίας 1912-1922. Στους Βαλκανικούς πολέμους, μπορεί το γενικό επιτελείο και ο διάδοχος Κωνσταντίνος να σχεδίαζαν επί χάρτου τις προελάσεις, αλλά ο μέσος Έλληνας οπλίτης ράντισε με το αίμα του τοποθεσίες που απλά ονοματίζονταν στους επιτελικούς χάρτες, ενώ στον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο οι πρώτες τρεις μάχες ήταν ένα αληθινό σφαγείο. Τα ονόματα των νεκρών και των τραυματιών απουσιάζουν από την Ιστορική μνήμη και ποτέ δεν γράφτηκαν δίπλα σε αυτά του Διαδόχου και του Μεταξά και δεν αποτελεί δικαιολογία ότι ήταν πολύ περισσότερα. Ομοίως στον Εθνικό Διχασμό, οι δύο ηγέτες των δύο παρατάξεων Βενιζέλος και Κωνσταντίνος απέτυχαν να συνεννοηθούν και έσυραν την Ελλάδα στον διχασμό και τον εσωτερικό εμφύλιο. Την αποτυχία τους αυτή την πλήρωσαν οι απλοί οπαδοί τους κι όχι οι ίδιοι. Όταν γίνονταν στην Αθήνα τα "Νοεμβριανά" η Βενιζελική ηγεσία βρισκόταν ασφαλής στην Θεσσαλονίκη, ενώ στην τριετία των Βενιζελικών διωγμών, η Βασιλική οικογένεια έκανε σκι στην Ελβετία.

Ομοίως στην εξιστόρηση της Μικρασιατικής εκστρατείας το μεγαλείο της θυσίας του μέσου Έλληνα οπλίτη καλύπτεται πάντα από την εξιστόρηση των χειρισμών των ηγητόρων και των πολιτικών ταγών ενώ οι προσωπικές θυσίες ανήκουν στο πεδίο της μικρο-ιστορίας που δεν ευδοκιμεί και δεν ενδιαφέρει κανέναν. Η μακαβριότητα της τύχης των προσφύγων, το δράμα των οικογενειών που έχασαν είτε τον πατέρα είτε τον γιο στα Μικρασιατικά υψίπεδα, οι αξεπέραστες οικονομικές δυσκολίες των νοικοκυριών στα πρώτα μεσοπολεμικά χρόνια, όλα αυτά συνήθως η εθνική ημών Ιστορία τα προσπερνά βιαστικά με γενικόλογες εκφράσεις είτε τα εξετάζει επιδερμικά. Γιατί άραγε ο "άγνωστος στρατιώτης" να παραμένει πάντοτε άγνωστος και ποτέ να μην μαθαίνουμε την ταυτότητα του;

Σπανίως την τύχη των πληθυσμών την συμμερίζονται οι ηγεσίες τους ακόμη και όταν αυτές υποπίπτουν σε χοντρά λάθη και αυτή είναι μια μεγάλη αλήθεια. Σκεφτείτε π.χ. το κίνημα του 1935. Ο Βενιζέλος και η σύζυγος του μαζί με μια ευάριθμη ομάδα "αυλικών" διέφυγε στην Γαλλία, όταν οι αξιωματικοί που συμμετείχαν αποτάχθηκαν με ταπεινωτικές διαδικασίες, ενώ με έναν πρωτοφανή νόμο, απλοί πολίτες που εκδηλώθηκαν υπέρ του κινήματος έχασαν τις περιουσίες τους. Ομοίως στο κίνημα Γαργαλίδη - Λεοναρδόπουλου ο Μεταξάς διέφυγε με εμπορικό πλοίο στην Ιταλία ζητώντας πολιτικό άσυλο και ζώντας σχετικά άνετα, ενώ στην Ελλάδα οι οπαδοί του γνώριζαν φυλακίσεις και  διώξεις από την "επανάσταση του 1922". Δεν λέω ότι οι εκάστοτε ηγεσίες δεν ενδιαφέρθηκαν για τους υποστηρικτές τους. Λέω ότι δεν συμμερίστηκαν την τύχη τους που παρήχθη από τις αποφάσεις τους, ενώ πολύ συχνά οι αντίπαλες ηγεσίες μεταξύ τους ασχέτως νικητή επιδείκνυαν ένα αμοιβαίο ιπποτισμό συμπεριφοράς προς την ηττημένη ηγεσία.

αιχμάλωτος - τραυματίας του ΔΣΕ

Σκεφτείτε μόνο την δυστυχία των ηττημένων του εμφυλίου. Η κομματική ηγεσία αποφάσισε έναν πόλεμο που γνώριζε εκ προοιμίου ότι είχε πολύ λίγες πιθανότητες να κερδίσει. Η ηγεσία του ΚΚΕ υπέπεσε σε πολλά λάθη και στα "Δεκεμβριανά" και λίγο πριν ξεσπάσει ο εμφύλιος, εκθέτοντας άκαιρα τα στελέχη του κόμματος στις διώξεις του Ελληνικού κράτους. Ο μέσος στρατιώτης του Δ.Σ.Ε., αν δεν έχασε την ζωή του η δεν τραυματίστηκε αναγκάστηκε να εκπατριστεί και να ζήσει στην μιζέρια των ανατολικών δημοκρατιών, ενώ η ηγεσία του (Ζαχαριάδης κτλ) που αποφάσιζε τις επιθέσεις, στροβιλίστηκε για μια δεκαετία σε ένα παιχνίδι εξουσίας και κατάπεσε όταν η κεντρική εξουσία των προλεταριακών κομμάτων αποφάσισε ότι δεν τους χρειαζόταν άλλο.

Όπως ακριβώς και σήμερα η τραγική Ιστορία του μνημονίου είναι επενδεδυμένη με τον ατομικό πόνο κάθε οικογενειάρχη που ξαφνικά δεν τα βγάζει πέρα, κάθε άνεργου και μικροαστού που ξαφνικά βρέθηκε στο κενό, του νέου εργαζόμενου των 500€ που δεν μπορεί να παντρευτεί το κορίτσι του και να φτιάξει την οικογένεια του, ατομικές ιστορίες που ζούμε όλοι και είναι σίγουρο ότι η Ιστορία ποτέ δεν θα διηγηθεί ενώ θα απομημονεύσει και θα παραδώσει αυτούσιες στον μελλοντικό αναγνώστη τις τσιρίδες και τις οικονομολογικές αρλούμπες. Και όπως έχω γράψει στο παρελθόν, θεωρώ απαράδεκτο πολιτικοί να κρύβουν της αποτυχίες τους πίσω από την ψήφο των πολιτών και την δημοκρατική διαδικασία.  

Κάθε μεγάλο Ιστορικό γεγονός είναι επενδεδυμένο με προσωπικές Ιστορίες απλών ανθρώπων, ως επί το πλείστον τραγικές, όπως τραγική είναι η πορεία του ανθρώπου έτσι η αλλιώς καθώς πάντοτε προσπαθεί να εξισορροπεί αντίρροπες δυνάμεις που του ασκούνται στην καθημερινότητα του. Την τελική απόφαση την λαμβάνουν οι εκάστοτε οι ηγεσίες αλλά τον λογαριασμό στο τέλος τον πληρώνουν κυρίως οι απλοί άνθρωποι (*) και υπό αυτή την οπτική γωνία τελικά ίσως δεν έχουν και τόσα πολλά για να χωρίσουν μεταξύ τους. Οι απλοί άνθρωποι που πάντοτε βρίσκονται στο φόντο και στο παρασκήνιο και η εποποιία τους θα μείνει για πάντα χωρίς βάρδο. Η προσωπική Ιστορία του καθενός μας δεν αφήνει τεκμήρια, μένει άρρητη και αφορά μόνο ένα περιορισμένο κύκλο προσώπων. Ακόμη και αν άφηνε τεκμήρια, κανείς Ιστορικός δεν θα τα αναζητούσε και αυτά θα μετατρέπονταν σε σκόνη στον άνεμο. 

Όπως πολύ όμορφα έγραψε η Σώτια Τσώτου και τραγούδησε ο Κώστας Χατζής:

Μη μας περιφρονάς, μη μας περιφρονάς
γράψε βρε ιστορία δυο λόγια και για μας.

Γράψε για μας τους ταπεινούς και τους ανώνυμους της πλάσης
σκαλί είμαστε για τους τρανούς οι θεατές στις παρελάσεις.

Αν δεν υπήρχαμε εμείς, πως θα ξεχώριζαν οι άλλοι;
Αν δεν υπήρχαν οι μικροί πως θα υπήρχαν οι μεγάλοι;

Μη μας περιφρονάς, μη μας περιφρονάς
γράψε βρε ιστορία δυο λόγια και για μας.

Αρνήσου το αν μπορείς, αρνήσου το αν μπορείς
από την ίδια λάσπη πλαστήκαμε κι εμείς.

Για μας δεν νοιάζεται κανείς, είμαστε τ' άγραφο το χιόνι

μας ξέρουν πέντε συγγενείς, η μάνα μας και οι γειτόνοι. 

Το σημερινό μου άρθρο είναι αφιερωμένο ακριβώς σε αυτούς τους ανθρώπους στους οποίους φυσικά ανήκω και ο ίδιος. Εύχομαι ολόψυχα καλή χρονιά σε όλους σας...

Ι. Β. Δ.

(*) Από τις λίγες εξαιρέσεις στον κανόνα αυτόν, αποτελούν οι έξι που εκτελέστηκαν στο Γουδή που πλήρωσαν και με το παραπάνω όχι μόνο τα λάθη τα δικά τους αλλά και άλλων....
http://www.istorikathemata.com