Να μην εισακούονται όσοι δεν ακούν

«Ο ρήτορας». Έργο του γερμανού εξπρεσιονιστή ζωγράφου Magnus Zeller (1888-1972).

«Δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των πολλών (γιατί κι αυτοί με την ίδια ελαφρότητα μιλούν για όλα και κατ’ εξοχήν για την ευδαιμονία∙ δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη παρά μόνο η γνώμη των σοφών∙ γιατί θα ήταν άτοπο να κάνει κανείς θεωρητικές συζητήσεις με εκείνους που δεν τις χρειάζονται, αλλά κατανοούν μόνο το πάθος που τους συνεπαίρνει)». Αριστοτέλης, Άπαντα, Τόμος 6, «Ηθικά Ευδήμεια», 1213-1217, εκδόσεις «Κάκτος», σελ 48

 Σ’ αυτό το έργο ο Σταγειρίτης φιλόσοφος πραγματεύεται τον ορισμό και τον τρόπο επίτευξης του

ύψιστου αγαθού της ευδαιμονίας. Πολλές φορές οι άνθρωποι πελαγοδρομούν στο βίο τους επειδή συγχέουν τα μέσα που οδηγούν στην ευδαιμονία με την ίδια την ευδαιμονία. Επίσης, όπως ορθά επισημαίνεται σε προηγούμενο σημείο των «Ηθικών Ευδημείων», υπάρχει και η «απερίγραπτη αμυαλιά» του να θέλει να ευτυχήσει κάποιος αλλά να μην έχει θέσει στη ζωή του έναν σκοπό. Να διάγει αχαρτογράφητο βίο με άγνωστο προορισμό. Αν δεν γνωρίζεις τι σε κάνει ευτυχισμένο και δεν στοχοθετήσεις τις πράξεις σου, είναι αυτονόητο πως θα υποφέρεις στη ζωή σου. Είναι καλό να μελετηθεί εκ νέου αυτό το έργο (από τους Έλληνες). Ως φύσεις αντιδραστικές μπορεί να μην υιοθετήσουμε τα προστάγματα του λαμπρού πανεπιστήμονα της αρχαιότητας αλλά απλά να αποφύγουμε όσα εκείνος αποδεικνύει ότι φέρουν αρνητικά αποτελέσματα. Ιδού κάτι προς αποφυγήν: να μην κατανοούμε οτιδήποτε άλλο παρά μόνο το πάθος που μας συνεπαίρνει.

Αόρατοι άλλοι

Ο Αριστοτέλης, που από το έργο του μπορεί να θεωρηθεί και ένας από τους πατέρες της ψυχολογίας, είχε καταλάβει πολύ καλά το βαρύ σύμπτωμα της νόσου του εγωισμού, ειδικά όταν συνοδεύεται από μια πείσμονα ανοησία. Μας λέει ότι είναι άτοπο να κάνουμε «θεωρητικές συζητήσεις με εκείνους που δεν τις χρειάζονται, αλλά κατανοούν μόνο το πάθος που τους συνεπαίρνει». Δυστυχώς, όπως και στην αρχαιότητα, οι πολλοί έτσι είναι, έτσι νιώθουν, έτσι συμπεριφέρονται. Όταν τους απευθύνεις το λόγο δεν κάθονται να ακούσουν. Δεν υποπτεύονται καν ότι έχεις κάτι σημαντικό να πεις, να υποδείξεις, να αποκαλύψεις. Χρησιμοποιούν τα λόγια που ακούγονται από τα στόματα των άλλων ως αφορμές για να διατυπώσουν εκείνα που τους υπαγορεύει το πάθος τους. Το υπερτροφικό Εγώ καθιστά τον άλλον, τον εκάστοτε συζητητή ασήμαντο, «αόρατο», σχεδόν ενοχλητικό. Στο μόνο που χρησιμεύουν οι συνομιλητές των εγωιστών είναι στην υποδοχή των ανερμάτιστων λέξεών τους και στην θραύση του τείχους της ανίας τους. Αν προσέξετε καλά τις συσπάσεις των προσώπων, τις εκφράσεις και τις χειρονομίες των προσώπων σε οποιαδήποτε ομήγυρι θα διαπιστώσετε του λόγου το αληθές. Ελάχιστοι προσέχουν αληθινά εκείνους που μιλούν. Τα σώματά τους συσπειρώνονται σαν ελατήρια για να εκτιναχθούν όταν διά της βίας (και της διακοπής του ειρμού του ομιλητή) θα λάβουν το λόγο. Πριν ξεκινήσουν τις ορμητικές δημηγορίες τους, οι κόρες των ματιών τους συστέλλονται από την αδημονία. Όσα δεν λένε οι ίδιοι ηχούν ως τεκμήρια χαμένου χρόνου. Όσο δεν βρίσκονται στο επίκεντρο της κουβέντας υποφέρουν. Δεν ακούν. Δεν θυμούνται καν τι ειπώθηκε. Ποσώς τους ενδιαφέρει. Μόλις πάρουν την σκυτάλη εκτοξεύουν λέξεις για να τις ακούσουν οι ίδιοι και το μόνο που αναμένουν από τους τρίτους είναι η κατάφαση, η συμφωνία, η επιδοκιμασία. Δεν θέλουν παρέες, φιλίες, συναναστροφές οι πολλοί. Χειροκροτητές γυρεύουν.

Μονόλογοι

Το πάθος, που έχει συνεπάρει τους αδαείς πολλούς, αποτελεί και σήμερα βασικό εμπόδιο για τη συλλογική ευδαιμονία. Στην τηλεόραση, στο ραδιόφωνο, στα τραπέζια των καφετεριών, παντού, διεξάγονται παράλληλοι μονόλογοι ασχέτων πλην ομιλητικότατων εγωπαθών και δυστυχισμένων. Έτσι, σιγά σιγά, απομακρύνεται το σώμα της πόλεως από τις αλήθειες που θα μπορούσε να προσεγγίσει μέσω ενός ειλικρινούς διαλόγου. Οι παθιασμένοι αδαείς εγωιστές απαρτίζουν –θέλοντας και μη- μια ομάδα που στρέφεται ευθέως εναντίον του συνόλου. Με τον θόρυβο που παράγουν γύρω από το όνομά τους (γνήσια κύμβαλα αλαλάζοντα) συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον του κοινού – το οποίο το μεταφράζουν σε ισχύ. Πάντοτε το κοινό είναι εκείνο που απονέμει δύναμη στα μεμονωμένα πρόσωπα. Η εστίαση της προσοχής των πολλών στις πράξεις και τα λόγια λίγων ισοδυναμεί με παροχή εξουσίας και πλούτου από τους μεν στους δε. Γι’ αυτό καλό είναι να αποφεύγονται και να μην εισακούονται οι απόψεις εκείνων που δεν ακούνε.

posted by Adiavroxoi