Ολα αυτά που βλέπουμε καθημερινά

Του Στέφανου Κασιμάτη

Ο Νίκος Βατόπουλος έγραψε χθες στην «Κ» ένα εξαιρετικό σχόλιο για την κατάσταση της Αθήνας. Δεν έκανε τίποτε περισσότερο παρά να περιγράψει ακριβέστατα τη ρυπαρή εικόνα της πλατείας Συντάγματος, όπως την αντικρίζει αμέσως όποιος βγαίνει από τις σκάλες της κυρίας εισόδου του μετρό στην πλατεία. «Ολα αυτά οι πολίτες τα βλέπουν καθημερινά, αλλά

φαίνεται ότι τα βλέπουν μόνο αυτοί», καταλήγει το άρθρο.

Ομολογώ ότι, με μια μικρή -πολύ μικρή, ίσα ίσα όσο επιτρέπει η αξιοπρέπειά μου- δόση ζήλιας, έπιασα να μέμφομαι τον εαυτό μου για το θέμα που μου είχε ξεφύγει, διότι θα ήθελα πολύ να είχα γράψει εγώ το κομμάτι για την πλατεία Συντάγματος. Πώς ήταν δυνατόν να μην έχω δει όλα αυτά που είδε ο Βατόπουλος, όταν κάθε μέρα περνώ και δύο και περισσότερες φορές από εκείνο το σημείο; Πού έχω το μυαλό μου τέλος πάντων; Πολύ σύντομα κατάλαβα ότι μεμφόμουν τον εαυτό μου για τον λόγο ακριβώς για τον οποίον άλλες φορές περηφανεύομαι. Για το ότι, δηλαδή, έχω ενσυνειδήτως εκπαιδεύσει τον εαυτό μου να προσπερνά ό,τι με ενοχλεί περισσότερο στην άθλια όψη της πόλης. Γιατί να μη γλιτώνω μερικούς από τους εκνευρισμούς που επιφυλάσσει η καθημερινότητα; Η αδιαφορία είναι η μέθοδος για την προστασία μου. Υποψιάζομαι, δε, ότι πάρα πολλοί άλλοι κάνουν το ίδιο, στην αντίθετη περίπτωση η ρουτίνα θα ήταν αφόρητη. Ενας μηχανισμός επιβίωσης είναι η στάση αυτή, κοινός στους περισσότερους.

Ομως αυτό που ξεκινά ως μέθοδος αυτοπροστασίας καταλήγει παγίδα και μέσα της πιανόμαστε τελικά όλοι. Πρώτοι από όλους, εμείς που ζούμε στην πόλη, που υφιστάμεθα την κατάστασή της και εκλέγουμε δημοτικές αρχές. Ανεχόμαστε την αθλιότητα του αστικού περιβάλλοντος, ώσπου με τον καιρό τη θεωρούμε πια φυσικότητα. Ετσι, το αυτονόητο -να είναι το κέντρο της πόλης καθαρό, όπως στις άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες- δεν μπορεί να γίνει συλλογικό αίτημα και, επομένως, κριτήριο της επιλογής μας όταν ψηφίζουμε στις δημοτικές εκλογές. Μας αρκεί ότι κάποιοι μαζεύουν τακτικά τα σκουπίδια και δεν στοιβάζονται. Κάπου στο βάθος της μνήμης συγκρατούμε και την εικόνα, λ.χ., του καμαρωτού Αβραμόπουλου να επιθεωρεί σαν άλλος General der Panzertruppe τις μεραρχίες των παρατεταγμένων στο Ζάππειο σκουπιδιάρικων και νιώθουμε μια σχετική ικανοποίηση ότι κάποιος μεριμνά. Το συστηματικό μουντζούρωμα των τοίχων με τα γκραφίτι, οι βανδαλισμοί μνημείων, τα πουαντιγέ πεζοδρόμια από τις τσίχλες, όλα αυτά τα δεχόμαστε ως μέρος μιας πραγματικότητας που δεν αλλάζει. Επειτα από το στάδιο της αποδοχής, ξεκινά μια άλλη διαδικασία, της ενσωμάτωσης. Δεν μας αρκεί, δηλαδή, η απλή αποδοχή, όπως δεν μας αρκεί ούτε η απλή επιβίωση. Πρέπει να βρούμε και ένα θετικό πλαίσιο για να τα εντάξουμε, να ερμηνεύσουμε και, ει δυνατόν, να εξιδανικεύσουμε τον συμβιβασμό με τη ρυπαρότητα και την ασχήμια. Το καραγκιόζ μπερντέ ανάγεται κάπως σε «ιδιαιτερότητα» της πόλης. Γίνεται σύμβολο μιας ανοχής άλλης τάξεως και ποιότητας, ανώτερης από την καταθλιπτική τάξη του πολιτισμού, τη μικροαστική ευπρέπεια και τα τοιαύτα.

Στην ίδια συνήθεια, όμως, παγιδεύονται ακόμη και καλοπροαίρετοι δημοτικοί άρχοντες. Κατά σύμπτωση, την ώρα που διάβαζα το άρθρο του Βατόπουλου, άκουγα από το ραδιόφωνο τον δήμαρχο Γιώργο Καμίνη να προσπαθεί να μας πείσει -με τέτοιο πάθος και αξιοσημείωτο ζήλο, που τον συμπόνεσα- ότι η Αθήνα αξίζει να γίνει αυτόνομος τουριστικός προορισμός. Τόνιζε, δε, την πραγματική και αισθητή βελτίωση στον τομέα της ασφάλειας. Την ασχήμια και την κακομοιριά όμως πού τις βάζεις; Ο τουρίστας που θα βγει από τη «Μεγάλη Βρεταννία», π.χ., στις 9.30 το βράδυ και θα στρίψει αριστερά στην Πανεπιστημίου, μόνο στο πρώτο τετράγωνο θα συναντήσει τρεις αστέγους που κάθε βράδυ στήνουν εκεί τα τσαντίρια τους για να κοιμηθούν. Τι να την κάνεις την ασφάλεια, αν είναι να πας διακοπές για να μαυρίσει η καρδιά σου;

Ομως, η ευκολία της συνήθειας λειτουργεί και αντιστρόφως. Δείτε, λ.χ., πώς κάθε φορά που ταξιδεύουμε σε κάποια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα (δεν έχει σημασία ποια, γιατί η βρώμα της πόλης μας είναι απαράμιλλη) μας πληγώνει η κατάσταση που μας υποδέχεται στην Αθήνα μόλις επιστρέψουμε ― θυμηθείτε μόνο την πόλη των Ολυμπιακών του 2004. Θέλω να πω ότι όσο εύκολα συνηθίζουμε στο χειρότερο τόσο εύκολα μπορούμε να συνηθίσουμε και στο καλύτερο· αρκεί να μας δοθεί η ευκαιρία να θυμηθούμε πάλι πώς είναι. Και αναρωτιέμαι ― απλοϊκά, αν θέλετε: Τι είναι αυτό που εμποδίζει τον δήμαρχο Αθηναίων -τον σημερινό, τον οποίο ειλικρινώς εκτιμώ για την αγαθή προαίρεσή του- να κάνει προτεραιότητά του την καθαριότητα της πόλης; Τι δεν του επιτρέπει να ανασυντάξει τις δυνατότητες που του δίνει η θέση του για τον σκοπό αυτόν; Αντιλαμβάνομαι ότι εμποδίζεται από γραφειοκρατία, συναρμοδιότητες, νομικά πλαίσια. Αν δεν κάνω λάθος, όμως, υπάρχει και η πολιτική για να τα υπερβαίνουμε αυτά...