Τα τελευταία λόγια

Του Στέφανου Κασιμάτη

Η πίστη στον Θεό δεν σώζει από τον θάνατο - αποδεδειγμένο αυτό, αφού κανείς δεν τη γλίτωσε επειδή πίστευε. Η πίστη μάλλον διευκολύνει κάπως την αντιμετώπιση του· αλλά και πάλι, όχι για όλους τους πιστούς. Για τον Ροδερίγο Βοργία, λ.χ., κοτζάμ Πάπα της Ρώμης (Αλέξανδρος Στ΄), λέγεται ότι οι τελευταίες λέξεις που έβγαλε από το στόμα του προτού παραδώσει το πνεύμα ήταν: «Περίμενε ένα

λεπτό». Ισως να συνομιλούσε με τον Μεγαλοδύναμο -ως Πάπας είχε ενδεχομένως αυτή τη δυνατότητα- και να διαπραγματευόταν μια παράταση.

Ο Ούγκο Τσάβες, παρά τις ελπίδες που είχε επενδύσει στον Κύριο, πέθανε με μια αγωνιώδη έκκληση στα χείλη προς τους ανθρώπους που του παραστέκονταν: «Δεν θέλω να πεθάνω, παρακαλώ μη με αφήσετε να πεθάνω». Εικάζω ότι η πίστη από την οποία είχε γαντζωθεί τον τελευταίο καιρό ο εκλιπών (το σταυρουδάκι που φιλούσε και φωτογραφιζόταν, οι συνεχείς και νευρωτικές αναφορές στον Ιησού κ.λπ.) πρέπει να ήταν αυτό που μένει σε ανθρώπους ενός ειδικού τύπου -εγωπαθείς με ακλόνητη αυτοπεποίθηση και τεράστια θέληση- όταν πια δεν υπάρχει ελπίδα στον ορίζοντα και δεν έχουν τρόπο να τα βγάλουν πέρα με τον φόβο του τέλους: η καταφυγή στο απίθανο, το υπερφυσικό, τη μαγγανεία, το μαγικό γύρισμα της τύχης. Κάτι τέτοιο φαντάζομαι ότι ήταν η πίστη του Τσάβες. Μια έκφραση της αδυναμίας του να αποδεχθεί την ισότητα όλων απέναντι στο αναπόφευκτο τέλος. Ως στάση δεν διέφερε και πολύ, επί της ουσίας, από εκείνη του Χίτλερ στο μπούνκερ (και ας μη με κακίσουν οι λάτρεις του κομαντάντε), όταν κοιτούσε με τις ώρες το πορτρέτο του Μεγάλου Φρειδερίκου, ελπίζοντας ότι θα τον σώσει ένα απίθανο γύρισμα της τύχης, όπως ο θάνατος της αυτοκράτειρας Ελισάβετ της Ρωσίας είχε σώσει τον Φρειδερίκο από τη συντριβή στον Επταετή Πόλεμο. Αν πιάσει η μαγγανεία, έπιασε· αν δεν πιάσει, τι είχαμε τι χάσαμε - κάπως έτσι πάει η λογική αυτής της στάσης.

Από την ώρα που διάβασα τα τελευταία λόγια του Τσάβες ήταν αδύνατο να μην αντιπαραβάλλω τη περίπτωσή του με εκείνη του Αμερικανού στρατηγού του Εμφυλίου Τόμας «Στόουνγουολ» Τζάκσον, ίσως επειδή ήταν και αυτός πιστός, αλλά εντελώς διαφορετικού τύπου: υπερβολικά θρήσκος, σε σημείο ώστε να μην προφυλάσσεται από τα εχθρικά πυρά, επειδή η ακραία προτεσταντική πίστη του στην προκαθορισμένη από τον Θεό πορεία της ζωής κάθε ανθρώπου τον προστάτευε από τον φόβο. Ο θάνατός του όμως ήταν εξίσου αργός και μαρτυρικός με του Τσάβες. Λόγω τραυματισμού του από φίλια πυρά, είχε υποστεί ακρωτηριασμό του ενός χεριού μέχρι τον ώμο, έπειτα αρρώστησε κι αυτός με πνευμονία και πέθανε, ονειρευόμενος εκστρατείες. Μέσα στο επιθανάτιο παραλήρημά του έδινε διαταγές, ζητούσε αναφορές και πέθανε με τα λόγια:

«Ας διασχίσουμε το ποτάμι και ξεκουραζόμαστε κάτω από τη σκιά των δένδρων». Συμπέρασμα, λοιπόν, γιατί θέλω να διώξω αυτές τις ζοφερές σκέψεις: Πιστοί ή όχι είμαστε όλοι ίσοι απέναντι στον θάνατο· όχι όμως και ίδιοι.